توبه و قبولی گواهی

توبه می‌تواند سبب پذیرش گواهی قذف‌کننده شود. در آیه قرآن آمده است: و کسانی که زنان پاکدامن را متهم کنند و نتوانند چهار شاهد بیاورند، آنان را هشتاد ضربه شلاق بزنید و هرگز گواهی‌شان را نپذیرید؛ زیرا که این افراد فاسق‌اند. مگر کسانی که بعد از ارتکاب چنین عملی توبه کنند و رفتارشان را اصلاح نمایند، زیرا خداوند غفور و رحیم است.

مفسران در مورد این استثناء اختلاف نظر دارند. برخی معتقدند که این استثناء تنها به جمله اولئک هم الفاسقون مربوط می‌شود، در حالی‌که برخی دیگر باور دارند که به جمله "ولا تقبلوا لهم شهادة ابداً" نیز بازمی‌گردد. اگر این استثناء به هر دو جمله ارتباط داشته باشد، نتیجه این خواهد بود که پس از توبه، گواهی چنین فردی پذیرفته می‌شود و حکم فسق در سایر زمینه‌ها نیز از او برداشته می‌شود. اما اگر فقط به جمله اخیر مربوط باشد، تنها حکم فسق برداشته شده و گواهی تا پایان عمر بی‌اعتبار باقی خواهد ماند.

براساس قواعد اصول فقه، استثناهایی که بعد از چند جمله آورده می‌شوند معمولاً به جمله آخر متصل هستند؛ مگر اینکه قراین علیه این اصل وجود داشته باشند. در بحث حاضر، مفسران معتقدند که قراینی وجود دارد که نشان می‌دهد استثناء شامل هر دو جمله می‌شود. چراکه با برداشته شدن حکم فسق از طریق توبه، دلیل عدم پذیرش گواهی نیز به خودی خود رفع می‌شود.

روایات اهل‌بیت نیز بر پذیرش گواهی افراد توبه‌کننده تأکید دارند. امام صادق علیه‌السلام این موضوع را روشن کرده و پاسخ داده‌اند که اگر کسی توبه کند و رفتارش اصلاح شود، گواهی او پذیرفته خواهد شد. ایشان تصریح کرده‌اند: افرادی که می‌گویند توبه فقط میان انسان و خدا پذیرفته است ولی گواهی او تا ابد قبول نمی‌شود، نظر نادرستی دارند؛ زیرا به گفته امام باقر علیه‌السلام، اگر توبه قابل قبول باشد و از فرد خیری مشاهده شود، گواهی او معتبر خواهد بود.