بلدیه در ممالک شرقی عربی

[ویکی فقه] بلدیّه یا همان شهرداری، واژه ای در ترکی، عربی، فارسی و دیگر زبان های سرزمین های اسلامی برای تشکیلات نوین اداره شهر از نوع اروپایی آن، در مقابل شکل های متقدم سازمان شهری در اسلام می باشد؛ در این مقاله، به تشکیلات بلدیه در ممالک شرقی عربی شامل بغداد، فلسطین، اردن، لبنان، مصر، کویت، عمان، سوریه، سودان، حجاز، اتیوپی، بحرین و عدن از گذشته تا تحولات نوین آن پرداخته می شود.
بلدیّه (شهرداری)، واژه ای در ترکی، عربی، فارسی و دیگر زبان های سرزمین های اسلامی برای تشکیلات نوین اداره شهر از نوع اروپایی آن، در مقابل شکل های متقدم سازمان شهری در اسلام. این اصطلاح، ابتدا در ترکیه، که نهادها و خدمات شهری به شیوه غربی به صورت بخشی از «تنظیمات» وارد شد، پدید آمد.
تاریخچه بلدیه در ممالک شرقی عربی
در این بخش به تشکیلات بلدیه در ممالک شرقی عربی از گذشته دور تا تحولات نوین آن پرداخته می شود.
← عدم موفقیت شوراهای شهری
در ممالک شرقی سرزمین های عربی، بلدیه ها معمولاً بر تأمین آب و برق نظارت مستقیم نمی کردند، و بر وسایل حمل و نقل شهری نیز بندرت نظارت داشتند؛ این خدمات یا در دست شرکت ها یا زیر نظر هیئت هایی بود که دولت مرکزی تعیین می کرد و ممکن بود مقامات بلدیه در آن هیئت ها نماینده داشته باشند. اعضای انجمن شهر، نظیر نظام های دو مرحله ای انتخابات شهری، نه از سوی شوراهای پایین تر محلّی، بلکه مستقیماً از جانب رأی دهندگان برگزیده می شدند. تبلیغاتی که با فعالیت های بلدیه ها قرین بود در جاهای گوناگون به یک میزان نبود.در مراکزی چون دمشق، بیروت، بغداد، قاهره و اسکندریه، که از نظر سیاسی پیشرفته تر بودند، بودجه بلدیه و سیاستی که دنبال می کرد اعلام می شد، ولی در جاهای دیگر اطلاعات کمتری به مردم می دادند و نمایندگان مطبوعات حقّ شرکت در جلسات شورا را نداشتند. در زمان قیمومت انگلستان بر فلسطین، ساکنان آن جا که از فعالیت در امور ملّی محروم بودند، بارها با شرکت در امور شهری این کمبود را جبران کردند، اما در نتیجه نگرش نسبتاً منفی شهروندان نسبت به امور محلّی، در قیاس با امور ملّی، تعداد رأی دهندگان در انتخابات شورا چندان زیاد نبود. میزان جدّیت بلدیه ها در اجرای مقررات ناظر بر محدودیت های ساختمانی و عبور و مرور وسایل نقلیه، و اهمیتی که برای رفاه و امکانات عمومی قایل بودند، متفاوت بود. زنان فقط در مصر حق شرکت در انتخابات بلدیه ها و عضویت در شورای شهر را داشتند؛ همه جا شمار کارمندان زن در بلدیه ها اندک بود.

💡 نخستین بلدیه یا شهرداری قزوین در اسفند سال ۱۳۰۶ هجری قمری تأسیس گردید. شهرداری قزوین مانند دیگر شهرداری‌های ایران سازمانی غیردولتی است. نخستین شهردار شهر قزوین میرزا حسین شهیدی (صدرالعلما) بوده‌است.

💡 از دیگر سالن‌های نمایش در قزوین می‌توان به سالن نمایش شهرداری یا بلدیه اشاره کرد که در زمان قاجاریه ساخته شد و در زمینۀ اجرای برنامه‌های کنسرت و نمایش فعال بود.

💡 از باشگاه‌هایی که در آن بازی کرده‌است می‌توان به باشگاه فوتبال الازیغ‌اسپور، باشگاه فوتبال کاردمیر قره‌بوک‌اسپور، باشگاه فوتبال بلدیه‌اسپور آق‌حصار، و باشگاه ورزشی وردر برمن اشاره کرد.

💡 در مهرماه ۱۳۰۵، «دایرهٔ تنظیف بلدیه» که وظیفهٔ جمع‌آوری زباله و روشنایی معابر و رفت وروب خیابان و کوچه را بر عهده داشت، از ادارهٔ بلدیه تقاضای دو دستگاه تلمبهٔ دستی برای خاموش‌کردن آتش کرده بود.

💡 با بررسی و شواهد و اسنادی که بدست آمده‌است می‌توان گفت یقیناً بلدیه تویسرکان حداقل پیش از سال ۱۳۱۰ هجری شمسی دارای سابقه تأسیس و خدمت به همشهریان بوده‌است که ابلاغیه شماره ۲۶۷۱ مورخ ۱۳۱۰/۴/۱ وزارت داخله (وزارت کشور) مبنی بر انتصاب اسفندیارخان هرمزی به سمت نویسنده و محاسب بلدیه تویسرکان که معادل مسئول امور مالی فعلی است، معتبرترین سند موجود در این رابطه است.

💡 در سال ۱۳۰۰، ادارهٔ کل صحیه برای نخستین بار وزارت‌خانه شد اما این وزارت‌خانه پس از سه ماه منحل شد و این بار، ادارهٔ کل صحیه به وزارت معارف و مجلس حفظ‌الصحه دولتی به وزارت داخله انتقال یافت. با این حال، در مؤسسات مختلف دولتی، نهادهای مختلفِ عهده‌دارِ بهداشت پراکنده و هر کدام زیر نظر یک وزارت‌خانه بودند، مانند صحیه‌های زیر نظر بلدیه‌ها (شهرداری‌ها) و صحیه‌های نظمیه‌ها (شهربانی‌ها).