معنی نظریه شناخت اجتماعی در تحول اخلاقی

در جامعه‌شناسی، نقش اجتماعی به انتظارات و توقعاتی اطلاق می‌شود که جامعه با توجه به امکانات و قابلیت‌های خود از افراد دارد. این نقش در نهایت به وظایف هر فرد در قبال جامعه بازمی‌گردد و با شخصیت و منزلت اجتماعی او تناسب پیدا می‌کند. در واقع، نقش اجتماعی باید با مقام و موقعیت اجتماعی فرد هماهنگ باشد. هر فرد در متن جامعه، همانند عضوی از یک ارگانیسم، مسئولیت‌هایی بر عهده دارد که حدود آن از یک‌سو توسط توانایی‌ها و قابلیت‌های فردی و از سوی دیگر توسط ارزش‌ها و کارکردهای جامعه تعیین می‌شود.

اگر نقش اجتماعی را توقعات جامعه از فرد بدانیم، «مقام اجتماعی» بیان‌گر توقعات فرد از جامعه است. نقش در واقع جنبهٔ پویا و متحرک مقام اجتماعی است و ظاهر عینی آن را نمایان می‌سازد. مقام و منزلت اجتماعی هر فرد تابعی از نقش اجتماعی اوست؛ به این معنا که جامعه با توجه به نقش‌آفرینی فرد، به او مقام و شخصیت اجتماعی خاصی اعطا می‌کند و در قبال این مقام، مسئولیت‌هایی را از او طلب می‌نماید. جامعه همچنین شرایط و موقعیت‌های گوناگون اجتماعی را همراه با نقش‌های متنوع به فرد می‌آموزد تا او بتواند با توجه به توانایی‌های ذاتی یا اکتسابی خود، به انتخاب یا کشف نقش مناسب دست بزند.

نقش اجتماعی افراد می‌تواند متعدد و متنوع باشد، با این حال هر فرد معمولاً یک یا دو «نقش اصلی» دارد و سایر نقش‌ها یا بدلی و تحمیلی هستند و یا تابع نقش اصلی محسوب می‌شوند. نقش اصلی، وظایفی است که فرد با توجه به توانایی‌های جسمی، ذهنی و اجتماعی خود می‌پذیرد و انتظاراتی است که متناسب با لیاقت و کفایت کسب‌شده‌اش برآورده می‌سازد. نقش‌های مختلف فرد تأثیر قابل‌توجهی در رشد یا تنزل مقام اجتماعی او دارند. نقش اجتماعی به تدریج الگوها و ارزش‌های خاصی را به فرد تحمیل کرده و در شکل‌گیری منش او مؤثر است. عالی‌ترین نقش اجتماعی در افراد و گروه‌های مولد جامعه یافت می‌شود؛ هر فرد یا گروهی که در فرایند تولید اجتماعی نقش داشته باشد، از عالی‌ترین مقام اجتماعی نیز برخوردار است. منظور از تولید، قدرت آفرینندگی و خلاقیت در حیطه‌های فرهنگی و اقتصادی است که تعیین‌کنندهٔ مقام حقیقی فرد و تمایزدهندهٔ مقام عالی اعتباری از مقام واقعی به شمار می‌رود.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تا وقتی حس مسؤولیت اخلاقی و الهی، همراه نقش مسؤولیت فردی و اجتماعی نباشد، مسؤولیت های دیگر چندان تاثیر در ایجاد انگیزه برای ایفای بهتر نقش اجتماعی ندارد.
حیات اجتماعی مستلزم سازگاری و تعاضد بین همه آحاد آن است. همان طوری که جامعه باید فرد را در خود بپذیرد و جایگاه و پایگاهی مناسب شان و قابلیت های او در درون خویش برای او ایجاد نماید فرد نیز خود را با جامعه سازگار نماید تا بتواند از امکانات اجتماعی برای رشد و تعالی خود بهره مند شود. شخصیت اجتماعی هر کس از میزان هماهنگی و همنوایی او با الگوهای مشترک رفتاری جامعه، نشات و قدرت می گیرد. افراد جامعه از طریق درون فکن کردن ارزش ها و الگوهای مشترک رفتاری در فراگرد اجتماعی شدن شرکت جسته و در طی آن، هر کس جایگاه و مقام خود را در شبکه روابط اجتماعی پیدا می کند و سپس متناسب با آن جایگاه و مقام به انجام وظیفه و ایفای نقش اجتماعی خود می پردازد.شخصیت اجتماعی هر فرد در عین حال که حکایت از وجه اشتراک ارزشی و رفتاری او با فرهنگ و نظام ارزشی جامعه دارد وجه تمایز او از سایرین نیز می باشد. انسان ها از طریق اجتماعی شدن یاد می گیرند که خود را به عنوان یک موجود مستقل و مختار و مسؤول باز شناسند. خود اجتماعی هر فرد جنبه شخصیتی هم دارد که به واسطه آن جنبه، دیگران در برابر او واکنش خاصی نشان می دهند و با رفتاری خاص مواجه می گردند.به نظر برخی از عالمان جامعه شناسی، انسان وقتی به خودیت و هویت شخصی خود پی می برد که در برابر جامعه قرار گیرد. جامعه کاشف فردیت هر فرد است.از عواملی که در اجتماعی شدن و تکوین شخصیت اجتماعی مؤثرند، خانواده و مدرسه نقش مهم تری را در اجتماعی شدن و سازگاری با فرهنگ و سنن جامعه دارد. شخصیت اجتماعی هر فرد در واقع همان مقام و منزلت اجتماعی اوست. سازگاری فرد با جامعه مستلزم سازگاری جامعه با فرد است، لازمه سازگاری متقابل، وجود توقعات و انتظارات مختلف بین فرد و جامعه می باشد، یعنی شخصیت ها و مقام ها انتظار آفرین هستند.
نقش و مقام اجتماعی
از نظر جامعه شناسی، آن نوع انتظار و توقعی که جامعه با توجه به امکانات خود و قابلیت های افراد از آن ها دارد نقش اجتماعی (social roul) نام دارد. نقش هر فرد در نهایت به وظایف او در قبال جامعه بر می گردد و با شخصیت و منزلت اجتماعی او تناسب دارد. در واقع باید گفت که نقش باید با مقام و منزلت اجتماعی فرد تناسب داشته باشد. هر فرد در متن جامعه مانند یک عضو از یک ارگانیزم وظایفی دارد که حدود آن را از یک طرف توانایی و قابلیت او و از طرف دیگر ارزش ها و کارکردهای جامعه تعیین می نماید.اگر نقش اجتماعی هر فرد توقعات جامعه از او باشد، مقام اجتماعی (SOCIAL) هر فرد توقعات او از جامعه است. نقش فی الواقع جنبه دینامیکی و پویایی مقام اجتماعی و ظاهر ساز آن می باشد. مقام و منزلت اجتماعی هر فرد تابع نقش اجتماعی اوست. مقام و شخصیت اجتماعی هر فرد از جامعه می باشد، یعنی جامعه با ملاحظه نقش او به او مقام خاصی می دهد و شخصیت اجتماعی او را پدید می آورد. جامعه با توجه به نقش آفرینی هر فرد به او مقام و شخصیت اجتماعی خاص تفویض می کند و در قبال مقام اجتماعی از او مسئولیت می خواهد. جامعه اوضاع مختلف اجتماعی را همراه با نقش های مختلف به فرد می آموزد تا هر فرد متناسب با توانایی و قابلیت اکتسابی یا ذاتی خود بتواند به انتخاب نقش یا اکتشاف نقش بپردازد.
نقش اصلی و نقش بدلی
نقش اجتماعی فرد می تواند متعدد باشد، در عین حال هر کسی یک یا دو نقش اصلی دارد و سایر نقش یا بدلی و تحمیلی اند و یا آن که تابع نقش اصلی می باشند. نقش اصلی هر فرد آن وظایفی است که هر فرد مطابق توانایی و قابلیت جسمی و ذهنی و اجتماعی خود می پذیرد و آن انتظاراتی است که متناسب با لیاقت و کفایت مکتسب خود به جا می آورد.نقش های مختلف فرد تاثیر زیادی بر رشد یا تنزل مقام اجتماعی او دارد. نقش اجتماعی به تدریج الگوها و ارزش های خاصی را بر فرد تحمیل کرده و بر شکل گیری منش او تاثیر می گذارد. عالی ترین نقش اجتماعی در افراد و گروه های مولد جامعه یافت می شود. هر فرد یا گروهی که در پروسه تولید اجتماعی نقش دارد دارای عالی ترین مقام اجتماعی نیز می باشد. منظور از تولید داشتن، قدرت آفرینندگی است، خلاقیت و تولید فرهنگی و اقتصادی تعیین کننده مقام حقیقی هر فرد و فصل متمایز کننده مقام عالی اعتباری از مقام واقعی است.
← تعلیم و تربیت
...