اسلام به عنوان دینی جامع، بر پایههای دوستی، برادری، برابری و صلح استوار گردیده است. در این مکتب الهی، توسل به زور و جنگ تنها به عنوان حالتی اضطراری و در شرایط کاملاً خاص پذیرفته شده است. پیامبر اکرم(ص) در مسیر رسالت خویش، بسیاری از مفاهیم و ارزشهای اخلاقی رایج در عصر جاهلیت را متحول ساخت و با بهرهگیری از جنبههای مثبت فرهنگ عربی، آنها را در مسیر اهداف و آرمانهای متعالی اسلام هدایت نمود. آن حضرت هدف از بعثت خود را تکمیل و تتمیم بنیادهای اخلاق نیکو اعلام کرد و با تشویق یاران به کسبوکار و تلاش برای به دست آوردن روزی حلال، کوشید انگیزهی معیشت از طریق جنگ و درگیری را از میان بردارد.
در متون اصیل اسلامی، از قرآن کریم تا احادیث معتبر، مسلمانان به مدارا، دوستی و صلحجویی با برادران ایمانی و نیز پرهیز از خصومتورزی با غیرمسلمانان ترغیب شدهاند. پیامبر(ص) برای زدودن روحیهی انتقامجویی و جنگطلبی از خُلق و خوی جامعهی عرب به عنوان نخستین مسلمانان، تلاشی مستمر و گسترده به عمل آورد. ایشان در سراسر دوران حضور در مکه، با وجود انواع آزار و اذیتهای مشرکان، به جنگ و درگیری رضایت نداد و به فرمان الهی، یاران خود را به شکیبایی، خویشتنداری و پرهیز از مقابلهی نظامی سفارش نمود.
اصل اولی و قاعدهی اساسی در اسلام، بر مصالحه و سازش استوار است و استفاده از زور و اقدام به جنگ، وضعیتی استثنایی و اضطراری محسوب میشود. مطابق آیهی ۶۱ سورهی انفال که به زمینههای جنگ بدر اشاره دارد، در صورت تمایل طرف مقابل به صلح، مسلمانان موظف به پذیرش آن هستند. همچنین، خداوند متعال با دستور به آمادهسازی نیرو و تجهیزات نظامی به عنوان عاملی بازدارنده، مسلمانان را به پیشگیری از جنگ فراخوانده است. از سوی دیگر، قرآن کریم، پیامبر اکرم(ص) را رحمتی برای همهی جهانیان معرفی کرده و از ایشان خواسته است تا مردم و اهل کتاب را با شیوههایی نیکو، از طریق بحث و گفتوگو، استدلال حکیمانه و پندار نیک، به راه پروردگار دعوت نمایند.