بهشت عدن (باغ عدن) یکی از مفاهیمی است که در متون دینی یهودیت، مسیحیت و اسلام آمده و محل دقیق آن همچنان یکی از موضوعات بحثانگیز و تفسیرپذیر است. در ادامه، بر اساس منابع معتبر، دلایلی که موافقان و مخالفان محلهای مختلف آوردهاند را بررسی میکنم:
شواهد کتاب مقدس و توصیف جغرافیایی
در سفر پیدایش (کتاب «خروج» یا «پیدایش» در عهد عتیق) آمده است که خدا باغی در شرق آفرید و آدم را در آن قرار داد. سپس گفته شده است که از باغ یک رود برخاست و آن رود به چهار شاخه تقسیم میشود (دو شاخه شناختهشده: دجله و فرات). براساس این توصیف، بسیاری از مفسران بر این باورند که باغ عدن باید در منطقهای باشد که رودهای دجله و فرات جریان دارند یا سرچشمه دارند. با این حال، توصیف کامل به این سادگی نیست؛ چرا که نام دو رود دیگر (پیشون و گیحون) نیز در متن کتاب مقدس ذکر شده اما محل دقیق آنها مشخص نیست. برخی مفسران فرض کردهاند که پیشون و گیحون میتوانند معادل رودهایی در مناطق دیگر (مثلاً در شبه جزیره عربستان یا در ایران) باشند. از نظر علمی نیز، منطقه بینالنهرین (میان دجله و فرات، عراق فعلی یا بخشهایی از جنوب ترکیه) به دلیل سازگاری با یکی از قویترین تفاسیر متنی، بهعنوان محل محتمل باغ عدن پذیرفته شده است.
نظریهها و اختلافها درباره محل بهشت عدن
با آن که میانرودان یکی از نظریههای رایج است، نظریههای متعددی دیگر نیز مطرح شدهاند:
نظریه دیرقه (دلمون): برخی پژوهشگران بر این باورند که باغ عدن ممکن است در منطقهای در شمال خلیج فارس، بهویژه قلمرو تمدن دلمون (Dilmun) باشد. در این فرض، گیحون را با کارون ایران و پیشون را با وادی الباطن در عربستان تطبیق میدهند.
نظریههای دورتر و نمادین: برخی محققان معتقدند که باغ عدن نباید الزاما مکان جغرافیایی مشخصی داشته باشد بلکه نمادی از وضعیت آرمانی انسان قبل از سقوط باشد.
نظریههای محلیسازی: در طول تاریخ، برخی افراد یا گروهها بر اساس برداشتهای محلی یا باورهای خاص، مکانهایی مانند جنوب عراق، شمال ایران، یا حتی نقاطی دیگر را بهعنوان محل بهشت عدن پیشنهاد دادهاند. اما این نظریهها معمولاً از نظر شواهد علمی و تطبیق متنی ضعیفترند.
در نتیجه، هیچ اجماعی وجود ندارد که بگوید دقیقاً «بهشت عدن کجاست». اما غالب دانشمندان دینی و کتابی، موقعیت بینالنهرین را بهعنوان یکی از محتملترین گزینهها میدانند.
