ابوعبدالله محمد بن یزید قزوینی، مشهور به اِبْنِ ماجه، از محدّثان بزرگ سدهٔ سوم هجری و گردآورندهٔ کتاب سنن است که بهعنوان ششمین کتاب از صحاح سته در حوزهٔ حدیث شناخته میشود. وی در سال ۲۰۹ قمری چشم به جهان گشود و در ۲۲ رمضان ۲۷۳ قمری دار فانی را وداع گفت. لقب ماجه در واقع از سوی پدرش به او رسیده و نسبت «رَبْعی» نیز به سبب پیوند ولاء خاندان او با قبیلهٔ عربی ربیعه بوده است. اصلیترین منبع برای تعیین تاریخ دقیق تولد و وفات ابنماجه، دستنوشتههای شاگردش جعفر بن ادریس به شمار میرود.
تنها بخشی از زندگی ابنماجه که با تفصیل بیشتری در منابع مورد توجه قرار گرفته، سفرهای علمی او و مشایخی است که از محضر آنان بهره برده است. وی پس از فراگیری حدیث از عالمان زادگاهش قزوین، از جمله علی بن محمد طنافسی و ابومحمد عمرو بن رافع، رهسپار سفرهای علمی گستردهای شد. اگرچه ترتیب و تاریخ دقیق این سفرها در منابع ثبت نشده، اما میتوان دریافت که او مدتی در عراق اقامت گزید و در شهرهایی چون کوفه، بصره، واسط و بغداد از محدثان بزرگی همچون ابوبکر و عثمان پسران ابیشیبه، نصر بن علی جهضمی، احمد بن سنان قطان و ابوخیثمه زهیر بن حرب حدیث شنید. همچنین، ابنماجه مدتی در شام ساکن شد و در دمشق و حمص از عالمانی مانند هشام بن عمار و عبدالرحمان بن ابراهیم دحیم بهره برد. سفر او به مصر و بهرهگیری از مشایخی چون یونس بن عبدالاعلی و اباطاهر بن سرح، و نیز اقامت کوتاهش در حجاز برای استفاده از محدثان مکه و مدینه، از دیگر بخشهای زندگی علمی اوست. با بررسی مشایخ ابنماجه میتوان زمان سفرهای غربی او را حدود سالهای ۲۳۰ تا ۲۴۰ قمری تخمین زد. هرچند از سفر او به شرق و حضور در ری و نیشابور و استفاده از استادانی چون محمد بن حمید رازی و محمد بن یحیی ذهلی نیز اطلاع داریم، جزئیات این سفر نیاز به پژوهش بیشتری دارد.
ابنماجه پس از پایان سفرهای علمی به قزوین بازگشت و به تدریس و تألیف پرداخت. از جمله شاگردان برجستهای که در این دوره از محضر او بهره بردند، میتوان به علی بن ابراهیم قطان، محمد بن عیسی صفار ابهری و اسحاق بن محمد قزوینی اشاره کرد. وی سرانجام در زادگاه خود قزوین درگذشت و آرامگاهش برای قرنها در این شهر شناختهشده بود. با وجود شهرت فراوان کتاب سنن ابنماجه، اطلاعات موجود دربارهٔ زندگی شخصی او بسیار محدود است و منابع تاریخی اندکی به شرح حال وی پرداختهاند. در واقع، رابطهای مستقیم بین شناختهشدن کتاب سنن و معروفشدن شخصیت ابنماجه در طول تاریخ وجود داشته؛ بهگونهای که در سدههای نخست، همزمان با کمرواجبودن کتاب سنن، نام و شخصیت او نیز کمتر در میان عالمان مطرح بوده است.
