رابعه بنت کعب قزداری، مشهور به زین العرب، یکی از بانوان شاعر برجسته و ملکزادگان ایرانی در دوره سامانیان و غزنویان بود. پدرش کعب، از امرای عرب تبار منطقه قزدار، شهری کهن میان سیستان، مکران و بست بود. رابعه از لحاظ جمال، فضل، کمال و معرفت، بانویی بی‌نظیر و یگانه در روزگار خود به شمار می‌رفت.
ویژگی‌ها و جایگاه
او به فارسی و عربی شعر می‌سرود و نخستین بانوی شاعر فارسی‌زبان محسوب می‌شود. رابعه از مبتکران و کامل‌کنندگان قالب‌های غزل، قصیده، قطعه و ملمع در ادبیات فارسی است. بیشتر اشعارش عاشقانه و پر از شور و احساس است. نام «زین العرب» به معنی «زیبای عرب» به دلیل زیبایی و شکوه او در ادب فارسی به کار رفته است.
زندگی و داستان عشق
رابعه داستان عاشقانه‌ای با غلام برادرش، بکتاش، داشت که این عشق الهام‌بخش اشعار بسیاری از شاعران بزرگ مانند شیخ عطار و رضا قلی خان هدایت شده است. گفته می‌شود در نهایت، به دلیل بدگمانی برادرش حارث، بکتاش کشته شد و این تراژدی عاطفی در ادبیات بازتاب یافته است.
آثار
از رابعه حدود ۵۵ بیت انواع شعر شامل غزل، قطعه، رباعی، دوبیتی، ملمع و مفرد به یادگار مانده و در منابع ادبی مانند «المعجم» به اشعار او استناد شده است.
