«مشاوره در حکومت» به معنای بهرهگیری از دیدگاهها، دانش و تجربیات افراد آگاه برای تصمیمگیری در امور حکومتی و اداره جامعه است. این اصطلاح بر اهمیت مشارکت فکری و خرد جمعی در ساختارهای سیاسی تأکید دارد و نشان میدهد که تصمیمهای حکومتی نباید بر پایه خواست فردی یا نظر شخص واحد باشد. مشاوره در حکومت از اصول مهم مدیریت عادلانه و کارآمد است و در بسیاری از نظامهای سیاسی، شوراها، هیئتها و مجامع مشورتی برای این منظور تشکیل میشود. در منابع اسلامی نیز «شورا» جایگاه ویژهای دارد و به حاکمان توصیه میشود با افراد دانا، باتجربه و خیرخواه در امور مهم مشورت کنند. این فرایند سبب میشود تصمیمها منطقیتر، کمخطاتر و هماهنگتر با نیازهای جامعه باشند. مشاوره همچنین باعث افزایش اعتماد عمومی و مشارکت مردم در اداره کشور میشود، زیرا شهروندان احساس میکنند نظر و تجربه آنان در سیاستگذاریها اثرگذار است. این مفهوم در تاریخ، فلسفه سیاسی و علوم اجتماعی بهعنوان یکی از پایههای حکمرانی خوب شناخته شده است. مشاوره در حکومت میتواند در حوزههای مختلف مانند اقتصاد، فرهنگ، امنیت، آموزش و روابط بینالملل صورت گیرد و هر زمینه نیازمند متخصصان و کارشناسان مربوط به خود است. بر اساس این اصل، حاکم یا دولت باید فضایی فراهم کند که نظرات آزادانه بیان شود و نتیجه مشورت در تصمیمگیری لحاظ گردد.
مشاوره در حکومت
دانشنامه اسلامی
حاکمان در امور حکومتی به مشاوره نیازمندند: •• «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ»؛ «به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان (= مردم ) نرم (و مهربان) شدی! و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو، پراکنده می شدند. پس آنها را ببخش و برای آنها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامی که تصمیم گرفتی، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد».
← تفسیر آیه
پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)، قبل از تصمیم گیری در امور حکومتی، خود را موظف به مشاوره با مسلمانان می دانستند: •• «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ»؛ «به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان (= مردم ) نرم (و مهربان) شدی! و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو، پراکنده می شدند. پس آنها را ببخش و برای آنها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامی که تصمیم گرفتی، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد».
← بیان آیه
۱. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۹.
...
