دانشنامه اسلامی
و اذن فی الناس بالحج یاتوک رجالا و علی کل ضامر یاتین من کل فج عمیق.» (ای رسول) ما مردم را برای گزاردن حج، فرا بخوان، تا به سوی تو، پیاده و یا سوار بر شتران تکیده، از دور و دره های عمیق، رهسپار شوند. لبیک گویان به این ندای آسمانی و محمدی (ص)، همواره فزونی می یابند و این سبب شده مسائل و پرسش های جدیدی درباره مناسک حج، پدید آید و فقیهان شیعه و سنی را وادار به تلاش های نوینی بکند، آنچه بیش از همه، فقیهان را به اندیشه واداشته و به فکر فرو برده و به تلاش برخیزانده، فزونی جمعیت حج گزار و محدود بودن اماکن و مشاعر است، مانند: مطاف، مسعی، عرفات، معشر و منا. راهنمایی و مدیریت، انبوه حج گزاران را در جهت درست انجام دادن مناسک، در زمان و مکان محدود، اکنون محور پژوهش های فقهی شده است. از سوی دیگر، دغدغه فقیهان آگاه در این روزگار، گونه نگرش به احکام و مناسک حج است. حج، نمایانگر و جلوه گاه شکوه و عظمت اسلام و مسلمانان است، باید از منظر و چشم انداز شکوه و عزت و عظمت به احکام و مناسک آن نگریسته بشود و همواره در بررسی ها، این مهم، در کانون توجه قرار بگیرد. احکام و مناسک حج، از زاویه های گوناگون، به بوته بررسی نهاده شده و در این باب کتاب ها نگارش یافته و گفت وگوهای بسیاری انجام گرفته است. از جمله «قربانی » واجب بودن آن، محل آن، پیوند قربانی با مصرف آن، پدید آمدن شرایط اضطراری و... به گونه های گوناگون در بوته بررسی فقیهان و صاحب نظران قرار گرفته و دیدگاه هایی عرضه شده و دیدگاه هایی به نقد گذاشته شده است.
دو مقوله مورد بحث در این نوشتار
در این نوشتار، افزون بر زوایای گوناگون «قربانی »، دو مقوله به بوته بررسی نهاده می شود:۱. مکان قربانی حج تمتع.۲. ارتباط واجب بودن قربانی، با مصرف آن.
← مقوله نخست
شماری از فقیهان، از قربانگاه و جایگاه قربانی حج تمتع، به گونه آشکار و روشن سخن گفته اند و شماری از آنان، چون این مساله را روشن و از بایسته ها و امور گریزناپذیر مناسک حج می دانسته اند، از آن در گذشته اند و سخنی نگفته اند، ولی در مساله ای که فرع بر این مساله است، آن را طرح کرده اند که مساله جای قربانی کفاره احرام باشد.
← دیدگاه شیخ صدوق
...