روضه حر یکی از مرسوم‌ترین و مهم‌ترین روضه‌های مجالس عزاداری شیعیان در ایام محرم است که در آن به زندگی، تحول، توبه و شهادت حر بن یزید ریاحی پرداخته می‌شود. کلمه «روضه» در این زمینه به معنای مرثیه‌خوانی، ذکر مصیبت و بیان حالات اندوهناک مرتبط با واقعه کربلاست. «روضه حر» اشاره دارد به روضه‌ای که موضوع آن حر بن یزید ریاحی است، شخصیتی که ابتدا در سپاه دشمن امام حسین علیه‌السلام بود ولی در مسیر حوادث عاشورا به توبه و ایمان رسید و در کنار امام علیه‌السلام به شهادت رسید. در این روضه، سخن از رفتارهای اولیه حر، رویارویی او با امام حسین، توبه او، پذیرش امام، و نهایتاً شهادتش گفته می‌شود. همچنین، مخاطبان به درس‌هایی چون بازگشت به خدا، توبه و امید به رحمت الهی دعوت می‌شوند.
شخصیت حر بن یزید ریاحی
حر بن یزید ریاحی، از تیره‌ای از قبیله تمیم، از جنگاوران کوفه بود. در مسیر حرکت امام حسین علیه‌السلام به سوی کربلا، حر به فرمان یزید یا نمایندگان او مأمور شد که مسیر کاروان را مسدود کند یا مقابله کند. هنگام مواجهه با امام حسین، تأمل کرد و شرم و پشیمانی بر او چیره شد. در نهایت، نزد امام آمد و توبه‌اش را اعلام کرد. امام حسین (ع) توبه او را پذیرفتند و فرمودند: «سرت را بلند کن، حر، تو رستگار شدی». پس از آن، حر در کنار امام به دفاع برخاست و در صحنه کربلا شهید شد. این تحول از دشمن به یار، که با پشیمانی و بازگشت همراه است، یکی از محورهای اصلی روضه حر است.
زمان و جایگاه خواندن این روضه
معمولاً این روضه در شب یا روز چهارم محرم خوانده می‌شود. با این حال، در بعضی مناطق ممکن است در شب سوم یا شب‌های دیگر نیز خوانده شود. در این روضه، واعظ یا مرثیه‌خوان ابتدا به معرفی حر و وضعیت او می‌پردازد، سپس با بیان صحنه‌هایی از گفتگو با امام حسین (ع)، پذیرش توبه‌اش و شهادتش، مخاطب را به تأمل در معانی توبه، رحمت الهی و بخشش دعوت می‌کند. علاوه بر متون بیانی، معمولاً اشعاری برای گریه و اندوه گفته می‌شود که مضمون تحول و توبه حر را برجسته می‌کنند.
مضامین و پیام‌ها
یکی از برجسته‌ترین مضامین، این است که هیچگاه برای بازگشت به خدا دیر نیست؛ حتی کسی که در ابتدا در مسیر باطل بوده، اگر دلش بشکند، امکان توبه دارد. در روضه حر، تأکید می‌شود که امام حسین توبه حر را بدون نگاه به گذشته‌اش پذیرفت، این نشان‌دهنده بخشندگی و رحمت اهل بیت است. شخص روضه‌خوان می‌کوشد مخاطب را بدان جهت هدایت کند که در زندگی خویش نیز اگر به خطا رفته‌اند، بتوانند بازگردند و امید داشته باشند. حر نماینده انسانی است که در آغاز با زیاده‌روی در ظلمات بوده، اما با انتخاب آگاهانه به نور قدم گذاشت. تحول شخصی و عبور از جهل به ایمان یکی از داستان‌های جذاب این روضه است. آن بخش از زندگی حر که در کنار امام حسین جنگید و به شهادت رسید، نمادی از وفاداری است.