الفعل و الانفعال

[ویکی نور] الفعل و الانفعال، اثر ابن سینا، به زبان عربی و در موضوع تأثیر و تأثر اشیاء است.
این کتاب به همراه بیست دو رساله دیگر در مجموعه ای به نام رسائل ابن سینا، به چاپ رسیده است.
در این رساله، بوعلی افعال و انفعالات را به حسب تفاوت امور عقلیه ی نفسانیه و جسمانیه متفاوت می داند و می گوید: هر چقدر شیء اقوا و اتم از غیرش باشد تأثیری که از آن صادر می گردد، آشکارتر و ملموس تر خواهد بود.
وی اقسام فعل و انفعال را بدین صورت ذکر کرده است: نفسانی در نفسانی، نفسانى در جسمانى، جسمانى در نفسانى و جسمانى در جسمانى. اولى مانند تأثیر عقول مفارقه در یک دیگرت و...
مؤلف، وحی و کرامات را دخل در تأثیر نفسانی در نفسانی می داند، زیرا حقیقت وحی القایی خفی از امرى عقلی به اذن الهی در نفوس بشریه می باشد که اگر در حال بیداری باشد، وحی و اگر در حال خواب باشد، نفث در روع نامیده مى شود. او برخى از آیات و معجزات را از قبیل تأثیر نفسانی در نفسانی و بعضى دیگر را از قبیل تأثیر نفسانی در جسمانی می داند.
مؤلف، به مناسبت در این جا راجع به نبوت و جایگاه نبی بحثی را مطرح می کند که در میان آثار وى موقعیت ویژه ای دارد. وى منامات و الهامات را نیز از جمله ی تأثیرات امور نفسانی در نفسانی می داند و در توضیح آن رؤیاهای صادقه و غیر صادقه را از هم دیگر جدا کرده و علتش را بیان می نماید.

💡 ادّاراءتم از ريشه دَرْء به معناى دفع (380) و اصل آن تداراءتم (با تبديل تاء به دال و ادغام در دال فاء الفعل و سپس آوردن همزه وصل در ابتداى كلمه ) است. تدافع به معناى دفع هر يك، چيزى رااز خود و گذاشتن آن برعهده ديگرى است و ممكن است به معناى مطلق تخاصم و دشمنى با يكديگر باشد (نه به معناى تدافع )؛ زيرا در تخاصم، هر كدام از دو طرف خصومت، جنايت يا جرم رااز خود دفع كرده، به ديگرى نسبت مى دهند.

💡 (فى مراتب علمه بالاشياء و هى العنايه و القضاء ويقال له (ام الكتاب ) و القدر و يقال له (كتاب المحو و الاثبات ) كما اشار اليه بقوله(يمحو الله ما يشاء و يثبت و عنده ام الكتاب ) و محلهما اللوح و القلم احدهما علىسبيل القبول والانفعال و هو اللوح بقسميه و الاخر القلم علىسبيل الفعل و الحفظ)

💡 ادّاراءتم از ريشه دَرْء به معناى دفع (380) و اصل آن تداراءتم (با تبديل تاء به دال و ادغام در دال فاء الفعل و سپس آوردن همزه وصل در ابتداى كلمه ) است. تدافع به معناى دفع هر يك، چيزى رااز خود و گذاشتن آن برعهده ديگرى است و ممكن است به معناى مطلق تخاصم و دشمنى با يكديگر باشد (نه به معناى تدافع )؛ زيرا در تخاصم، هر كدام از دو طرف خصومت، جنايت يا جرم رااز خود دفع كرده، به ديگرى نسبت مى دهند.