المحتضر

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] المحتضَر اثر شیخ عزالدین ابومحمد حسن بن سلیمان بن محمد حلی از اعلام قرن هشتم است که با تحقیق سید علی اشرف منتشر شده است.
نام کامل کتاب «المحتضر فی إثبات حضور النبی و الأئمة(ع) عند المحتضر» است؛ لذا موضوع کتاب، بررسی و تشریح روایاتی پیرامون حضور امام معصوم(ع) در هنگام مرگ و احتضار، بر بالین میت می باشد.
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در عناوین مختلف و متعددی تنظیم شده است.
نویسنده روایات را از منابع شیعه نقل کرده و در برخی به نام منبع و نویسنده آن اشاره کرده و گاه نیز روایات را بدون ذکر منبع آورده که محقق در پاورقی به آن اشاره کرده است.
در مقدمه محقق مطالبی پیرامون حبّ به اهل بیت(ع) عنوان و سپس زندگی نامه مختصری از نویسنده، شامل اطلاعتی از زمان و مکان تولد، مشایخ، شاگردان و تألیفات وی ارائه گردیده است. در ادامه، توضیحاتی پیرامون کتاب داده شده است.
نویسنده در ابتدای مطالب کتاب به گفتار شیخ مفید در کتاب «المقالات» اشاره نموده که در آن رؤیت رسول الله(ص) و امیرالمؤمنین (ع) توسط محتضر در هنگام وفات از جمله اخبار متواتر نزد امامیه دانسته شده و سپس، به توضیح و تشریح شعری از امیرالمؤمنین (ع) خطاب به حارث همدانی پرداخته شده که در آن، آنحضرت به حضور خود بر بالین هر محتضری، اعم از مؤمن و منافق، اشاره نموده است که ایشان را به اسم و کنیه خواهد شناخت.

جمله سازی با المحتضر

یکی از مستندات روایی در خصوص این مراسم مذهبی، روایت رفع القلم است. این روایت در کتاب المحتضر حسن بن سلیمان حلی —از عالمان شیعه قرن هشتم ه‍. ق— آمده است و مجلسی آن را از زوائد الفوائد منسوب به فرزند سید بن طاووس گزارش می‌کند. این روایت در کتاب مصباح الانوار هاشم بن محمد از دانشمندان قرن ششم ه‍.ق نیز گزارش شده است. در بخشی از این روایت آمده است: «ان یرفعوا القلم عن الخلق کلهم ثلاثه ایام من ذلک الیوم و لا اکتب علیهم شیئا من خطایاهم». مفاد کلی روایت بیانگر واقعه‌ایست که طی آن دو راوی در روز نهم ربیع‌الاول به منزل اسحاق بن احمد از وکیلان امامان شیعه وارد می‌شوند و او را مشغول به اعمال عید می‌بینند و پس از پرس و جو، داستان احمد بن اسحاق با علی النقی —امام دهم شیعیان دوازده‌امامی— را می‌شنوند که بر اساس آن محمد النقی فضایلی را برای روز نهم ربیع‌الاول برمی‌شمرد.
212- -نـقـل از كـتـاب المحتضر تاءليف حسن بنم سليمان و او از كتابالدرالمنتقى فى ناقب ا