شب و روز یک ترکیب عطفی و اصطلاحی مرکب است که به معنای شبانه‌روز به کار می‌رود. این عبارت اشاره به بازهٔ زمانیِ بیست‌وچهار ساعته دارد که شامل یک شب کامل و یک روز کامل می‌شود. در متون کهن و فرهنگ‌نامه‌های معتبری همچون منتهی‌الارب، دهار و دیگر منابع، معادل‌هایی مانند لیل و نهار، أصرمان، جُدَیدان، طَریدان و عُقبَة برای این مفهوم ذکر شده است.
در کاربرد دوم، این ترکیب به صورت قیدی مرکب به معنای پیوسته، همواره و مداوم است. در این معنا، بر تداوم و استمرار یک حالت یا رویداد در طول زمان دلالت دارد و بر تکرار بی‌وقفهٔ یک امر در تمامی لحظات شب و روز تأکید می‌کند. این کاربرد در زبان فارسی و عربی، چه در متون ادبی و چه در گفتمان روزمره، جایگاهی ویژه دارد. این اصطلاح کهن، گواهِ پیوند عمیق زبان و فرهنگ است و نشان می‌دهد چگونه پدیده‌های طبیعیِ تکرارشونده مانند شب و روز، به نمادهایی برای بیان مفاهیم انتزاعی مانند گذر زمان و دوام تبدیل شده‌اند. بنابراین شب‌و‌روز هم بر واحد زمانی مشخص دلالت دارد و هم در بستری استعاری، بر تداوم و همیشگی بودن یک امر اشاره می‌کند.