زندیان

زندیان. [ زَ ] ( اِخ ) زندیه. ( از فرهنگ فارسی معین ). رجوع به زندیه شود.

یا زندیه. سلسله ای از پادشاهان که موسس آن کریم خان زند بود. سلسله مزبور پس از قتل نادر شاه از ۱۱۶۲ تا ۱۲٠۹ ه. ق. در فارس و اصفهان سلطنت کرد و بدست آقا محمد خان منقرض شد. افراد این سلسله ازین قرارند: ۱ - کریم خان ( جل. ۱۱۶۳ ه. ق. / ۱۷۵٠ م. ) ۲ - ابو الفتح ( جل. ۱۱۹۳ ه.ق. / ۱۷۷۹ م. ) ۳ - علیمراد ( جل. ۱۱۹۳ ه. ق. / ۱۷۷۹ م ) ۴ - محمد علی ( جل. ۱۱۹۳ ه. ق. / ۱۷۷۹ م ) ۵ - صادق ( جل. ۱۱۹۳ ه. ق. / ۱۷۷۹ م ) ۶ - علیمراد ( مجددا ) ( جل. ۱۱۹۶ ه. ق./ ۱۷۸۵ م ) ۷ - جعفر ( جل. ۱۱۹۹ ه. ق. / ۱۷۸۵ م. ) ۸ - لطفعلی (جل. ۱۲٠۳ ه.ق./ ۱۷۸۹ م.- مقت. ۱۲٠۹ ه. ق. / ۱۷۹۴ م. ) در دوره کریم خان بیشتر شهر هایی که در قلمرو حکومت او بود معمور و آباد گردید و مخصوصا شیراز - پایتخت وی - بسیار با شکوه بود و بناهای زیبایی از قبیل ارگ کریمخان بازار وکیل و مسجد وکیل در آنجا ساخته شد. از شاعران این دوره لطفعلی بیگ آذر سید احمد هاتف سلیمان بیگدلی و صباحی نامبر دارند.

💡 اهمیت واقعی ارگ در دوران آغامحمدخان قاجار رنگ جدی‌تری به‌خود گرفت. وی در اواخر دوران زندیان و پس از مرگ کریم‌خان زند (۱۱۹۳ ق / ۱۱۵۸ ش) از بحران داخلی ایران استفاده نموده و بعد از غلبه بر لطفعلی‌خان زند در شعبان ۱۲۰۹ ق (۱۱۷۳ ش) به تهران برگشته و به نام پادشاه ایران تاجگذاری می‌کند.

💡 شاه اسماعیل دوم اما با آنان موافق نبود و همین موضوع، از جمله دلایلی بود که علاقه پدری را در شاه تهماسب به مرز فروپاشی رساند. با این‌حال این رسم در دورهٔ زندیان و قاجاریه تا دوران ناصرالدین‌شاه نیز به‌طور غیررسمی ادامه یافت و از عوامل اصلی نفاق بین شیعه و سنی بود.

💡 سکوندها به عنوان بخشی از باجولوندها به همراه بیرانوندها از جمله ایل‌های لرستان بودند که در شکل‌گیری حکومت زندیان، به کریم‌خان زند کمک کرده و همراه وی به شیراز رفتند اما پس از انقراض سلسله زندیه به لرستان برگشتند و در هرج و مرج اوایل حکومت قاجار به تصرف املاک سایر ایل‌ها پرداختند.

💡 رقابت زند–قاجار، به شکلی جدی دنبال شد، تا دوران لطفعلی‌خان زند که در نهایت به سود قاجاریان پایان یافت. آقامحمدخان قاجار، موفق شد لطفعلی‌خان زند را شکست دهد و او را پس از دستگیری، شکنجه و اعدام کرد. پیروزی‌های آقامحمدخان قاجار بر زندیان همراه با خشونت و جنایاتی بوده است؛ از نمونه‌های آن نیز نبرد کرمان بود که در آن، زنان و کودکان به عنوان برده به سربازان داده شدند و مردان بالغ، کور یا کشته شدند.

💡 قدمت بازار ارومیه به دورهٔ صفویان می‌رسد. کنیسهٔ مربوط یهودیان منطقه نیز در محدودهٔ این بازار قرار گرفته‌است. بازار ارومیه معماری ساده‌ای داشته و تاق‌ها، چشمه‌ها و گنبدهای مختلفی را در خود جای داده‌است. این بازار دارای تیمچه‌ها، حمام‌ها، سراها و مسجدهای مربوط به دوران زندیان و قاجاریان است.

💡 نزدیک به شصت سال پیش از چاپ نخستین مطبوعات در ایران و هم‌عصر با زندیان، در سده ۱۸ (میلادی)، چاپ مطالب به زبان فارسی در روزنامه‌های هند و سپس انتشار روزنامه‌های تمام فارسی در آن کشور آغاز شده بود. از جملهٔ این روزنامه‌ها، می‌توان سلطان‌الاخبار، جام جهان‌نما و سراج‌الاخبار را نام برد. اسدالله خان غالب، شاعر نامور پارسی‌سرای آن زمان در سراج‌الاخبار شعرهایش را به چاپ می‌رساند.