اعتماد السلطنه

اعتمادالسلطنه، با نام کامل میرزا حسن یا محمدحسن خان، از شخصیت‌های برجسته‌ی دوره‌ی قاجار بود که به‌دلیل خدماتش به مقام وزارت رسید. وی لقب‌هایی همچون صنیع‌الدوله و مؤتمن‌السلطنه داشت و پسر حاجی علی خان مراغه‌ای، ملقب به حاجب‌الدوله، بود. اعتمادالسلطنه مناصب مهمی در دربار ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه داشت؛ از جمله ریاست دارالطباعه‌ی دولتی، سرپرستی روزنامه‌ی شرافت و نظارت بر انتشار روزنامه‌ی ایران. همچنین، او مترجم مطبوعات اروپایی برای شاه در زمان صرف ناهار بود و به‌پاس خدماتش، چهار بار مدال درجه‌یک دریافت کرد.

وی در حوزه‌های مختلف علمی و ادبی فعالیت داشت و آثاری در تاریخ و جغرافیا تألیف کرد. برخی از مهم‌ترین تألیفاتش عبارت‌اند از: انکشاف ینگی دنیا، تاریخ ایران، تاریخ فرانسه، حجة‌السعادة فی حجة‌الشهادة، خیرات حسان، مآثرالسلطان، المآثر و الآثار، مرآت البلدان و مطلع‌الشمس. علاوه بر این، او در تدوین نامه‌ی دانشوران نیز مشارکت داشت؛ هرچند در انتساب برخی از این آثار به او تردید وجود دارد و پژوهشگرانی، نویسندگان اصلی را فضلای هم‌عصرش می‌دانند.

اعتمادالسلطنه در سال ۱۳۱۳ هجری قمری، در سن پنجاه‌وچندسالگی، در تهران درگذشت. او به‌عنوان یکی از ارکان دربار قاجار، همواره مورد توجه پادشاهان وقت بود و نقش مؤثری در توسعه‌ی مطبوعات و تألیفات تاریخی و جغرافیایی ایفا کرد. برای مطالعه‌ی بیشتر درباره‌ی زندگی و آثار او، می‌توان به منابعی مانند تاریخ ادبیات ایران نوشته‌ی دکتر شفق مراجعه نمود.

لغت نامه دهخدا

اعتمادالسلطنه. [ اِ ت ِ دُس ْ س َ طَ ن َ ] ( اِخ ) محمدباقر. وی پس از درگذشت محمدحسنخان صنیعالدوله سرپرست روزنامه شرافت بود که این روزنامه در سال اول جلوس مظفرالدین شاه منتشر گردید. ( سبک شناسی ج 3 ص 346 ).
اعتمادالسلطنه. [ اِ ت ِ دُس ْ س َ طَ ن َ ] ( اِخ ) میرزاحسن یا محمدحسن خان ملقب به صنیعالدوله و مؤتمن السلطنه، پسر حاجی علی خان مراغه ای ملقب به حاجب الدوله و اعتمادالسلطنه وزیر دارالطباعه و پیش خدمت خاص ناصرالدین شاه قاجار. وی جرائد اروپا را برای شاه در سر ناهار ترجمه میکرد. و ریاست دارالطباعه دولتی که هر سال کتابی در آن مطبعه بطبع میرسید با او بود. وی ازاکابر دربار و بر اثر خدمات شایان خود همواره مورد عنایات ملوکانه بود و بمقام وزارت رسید و در علوم متنوع زمان خود مطالعاتی داشت و بپاس حسن انجام امتحانات محصلین دارالفنون چهار بار مدال درجه اول دریافت داشت. علاوه بر نظارت بر جرائد و انتشار روزنامه ایران، تألیفاتی در تاریخ و جغرافیا بشرح زیر دارد: 1- انکشاف ینگی دنیا. 2 - تاریخ ایران. 3 - تاریخ فرانسه. 4 - حجةالسعادة فی حجةالشهادة. این کتاب مشتمل است بر وقایع عمده عالم در سال 61 هَ. ق. و شرحی از شهادت حضرت حسین بن علی علیهماالسلام که در همان سال روی داده است. کتاب در سال 1310 هَ. ق. بخط میرزامحمدباقر منشی تبریزی در تبریز بطبع رسیده است. 5 -خیرات حسان. که تاریخ مشاهیر زنان است. 6 - مآثرالسلطان. 7 - المآثر و الاَّثار. 8 - مرآت البلدان. 9 - مطلعالشمس. موافق تصریح خود وی از مجلدات عمده مرآت البلدان است که هر یک از مجلدات بنامی خاص نامیده شده است. علاوه بر آثار فوق او در تألیف نامه دانشوران نیز شرکت داشته است. ولی در صحت انتساب تألیفات فوق به ایشان تردید است و برخی، نویسندگان اصلی کتابهای مزبور را فضلای معاصر وی میدانند. وی بسال 1313 هَ.ق. در پنجاه وچندسالگی در طهران درگذشت. ( از ریحانة الادب ) ( از سبک شناسی ج 3 ص 374 ). برای تفصیل بیشتر رجوع به کتاب تاریخ ادبیات ایران تألیف دکتر شفق شود.

فرهنگ فارسی

محمد حسن خان ملقب به صنیع الدوله که بعد ها معروف و ملقب به اعتماد السلطنه گردید ( ف. ۱۳۱۳ ه. ق. ) از مقربان دربار ناصر الدین شاه و وزیر انطباعات و دارای تالیف متعددی است از جمله مراه البلدان مطلع الشمس خیرات الحسان و الماثر و الاثار و منتظم ناصری در تاریخ و غیره.
محمد باقر. وی پس از در گذشت محمد حسنخان ضیع الدوله سرپرست روزنامه در سال اول جلوس مظفر الدین شاه منتشر گردید.

جمله سازی با اعتماد السلطنه

برخی این کتاب را نوشته شمس‌العلما عبدالرب آبادی می دانند. مسئله سرقت آثار علمی دیگران توسط اعتماد السلطنه نیز امری مشهور و معروف است.

سبزه‌میدان یا میدان شهرداری نام میدانی در شهر ساری است. این پارک به پیشنهاد اعتماد السلطنه در ۱۲۷۵ قمری در کنار دارالحکومه شهر ساری ساخته شد و از آغاز به سبزه میدان مشهور شد.