ادبیات عامه

[ویکی فقه] ادبیات عامه که در زبان انگلیسی به آن «Folklore» می گویند، مرکب از دو جزء است: lore به معنی مردم، گروه، توده؛ و Folk به معنی دانش و فرهنگ می باشد که در فارسی آن را به «فرهنگ توده»، «فرهنگ عامه» و «دانش عوام» ترجمه کرده اند. در اصطلاح به مجموعه افسانه ها، ضرب المثل ها، ترانه ها، لغزها، چیستان ها، رقص ها، پیشگویی ها، اعتقادات و مراسم در مورد تولد، مرگ، ازدواج، کشاورزی، پیشگیری و معالجه بیماری ها و به طور کلی آداب و رسوم و عقاید رایج در میان جوامع گوناگون که به صورت شفاهی یا از طریق تقلید و تکرار از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود، اطلاق می گردد.
ادبیات عامه تا حدود یک قرن پیش به صورت مکتوب در نیامده بود. نخستین کسانی که در اروپا به ضبط فرهنگ عامه پرداختند، برادارن گریم زبان شناسان معروف آلمانی بودند که مجموعه افسانه های پریان آلمان را گردآوری و منتشر کردند.
ادبیات عامه در ایران
کشور ایران از این لحاظ پشتوانه ای بسیار غنی دارد؛ زیرا، محل گذر اقوام خودی و غریبه و قبایل مختلف آشوری، کلدانی، بابلی، ایلامی و سایر اقوامی که در مجاورت آن زندگی می کرده اند، بوده است.هر یک از این اقوام با اعتقادات مخصوص خود در فرهنگ ایران تأثیر گذاشته که هنوز هم بقایای آن باقی است. علاوه بر آن، وجود ادیان مختلف مثل بودایی، مهرپرستی، مزدکی، مانوی، زرتشتی و... بر غنای فولکلور ایران افزوده است.
جمع آوری مکتوب
۱) فولکلور در ایران نخستین بار توسط شرق شناسان مورد توجه قرار گرفت. ژو کوفسکی، ایران شناس روسی و کریستین سن، مستشوق دانمارکی اولین کسانی هستند که به کار جمع آوری و تحقیق ادبیات عامه در ایران پرداختند. ۲) صادق هدایت، نویسنده معاصر، از نخستین ایرانیانی بود که به جمع آوری ادبیات عامه، بیان و ضرورت آن پرداخت. کتاب «نیرنگستان»، و «اوسانه» حاصل کوشش هایی است که او در زمینه جمع آوری آداب و رسوم و ترانه های عامیانه به عمل آورده است. ۳) علی اکبر دهخدا نیز نتیجه تلاش های خود را برای گردآوری ضرب المثل های فارسی در کتاب امثال و حکم به نمایش گذاشته است. ۴) «کتاب کوچه» اثر احمد شاملو یکی از بزرگ ترین و جامع ترین کارهایی است که در این زمینه انجام شده است و بخش عظیمی از این ادبیات را که شامل ضرب المثل ها، افسانه ها و ترانه های متداول در شهرها و ولایات مختلف ایران است دربرمی گیرد.