مود شهری در استان خراسان جنوبی است که در بخش مود از توابع شهرستان سربیشه واقع شده است. این شهر با تاریخچهای غنی در جنوب استان خراسان جنوبی و در فاصله ۳۰ کیلومتری از جاده ارتباطی بیرجند به زاهدان قرار دارد. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت این شهر ۳٬۴۷۷ نفر بوده است. این کلمه به معنای عقابی است که پرهایش به تیر چسبیدهاند، همانطور که در فرهنگ نفیس آمده است. برخی دیگر این واژه را به معنای آشیانه عقاب تفسیر کردهاند. به اعتقاد برخی از محققان، این نام از قوم ماد گرفته شده و آنها در این منطقه تأسیساتی داشتهاند. به نظر میرسد که نام اصلی این شهر موده بوده است، به معنای ده مو، زیرا در گذشته تاکستانها و باغهای مو در این منطقه فراوان بوده و هنوز هم باغهای انگور در آن وجود دارد. خاک این منطقه برای کشت مو بسیار مناسب است. طرفداران این نظریه بر این باورند که نام هر ده به دلیل محصولاتی که در آنجا وجود داشته، انتخاب میشده و نام مود نیز به همین دلیل شهرت یافته است. به مرور زمان، حرف ه در انتهای کلمه به دلیل کثرت استعمال حذف شده و تنها این واژه باقی مانده است.
مود
لغت نامه دهخدا
مود. ( اِ ) شاهین که عقاب باشد و آن پرنده ای است بزرگ و سیاه که پر او را بر تیر چسبانند. ( برهان ). عقاب و آن پرنده ای است مشهور که پر او را بر تیر نصب نمایند و شاه پرندگان است چنانکه شیر بزرگ درندگان است و مود آشیانه بر کوههای بلند گیرد چنانکه الموت را که کمال ارتفاع داردبه این مناسبت خانه موت و آشیانه عقاب خوانده اند.ولیکن در «اله » اشتباه کرده اند و اله را عقاب گرفته اند و موت را آشیان تفسیر و ترجمه صحیح است ولی در معنی تقدیم و تأخیر یافته آنچه از اصل کتاب دساتیر معلوم می شود «مود» و «موت » در پارسی نام عقاب است و در فرهنگ دساتیر و برهان قاطع نیز به همین معنی است و«اله » و «الا» به معنی آشیانه است. در دساتیر آمده که چون کیومرث به پادشاهی رسید و بنی نوع انسان را از سایر مخلوقات برگزید جانوران را بر هفت بخش کرد... وپادشاهی پرندگان را به مود یعنی عقاب تفویض کرد. الحاصل مود و موت مرادفند و تاء و دال به یکدیگر تبدیل می یابند. ( از انجمن آرا ) ( از آنندراج ):
ماکیان را بودی مخلب و منقار ولی
صید را مخلب و منقار بباید چون مود.حسینخان ملک الشعرا ( از انجمن آرا ).اما ظاهراً ( مود ) مخفف «آمود» و «آموت » است و نوشته مؤلفان انجمن آرا و آنندراج که در نوشته های کهن «اله » و «الا» را به معنی آشیان و «موت » و «مود» را به معنی عقاب دانسته اند بر اساسی نیست و همان «آله » و «آلوه » به معنی عقاب و شاهین است و «الموت » نیز به نوشته ابن الاثیر در کامل و زکریابن محمد قزوینی در عجایب المخلوقات از «آلوه » به معنی عقاب و «آموت » به معنی آموزش ترکیب یافته است یعنی عقاب آموخته، جایی که عقاب محل آبی را به پادشاهی نشان داده و آموخته است. پس «الموت » نیز بر خلاف نوشته مؤلفان انجمن آرا و آنندراج به معنی آشیانه عقاب نیست و تقدیم و تأخیری در معنی دو جزء الموت صورت نگرفته است. رجوع به عقاب و شاهین و نیز فرهنگ ایران باستان صص 296 - 305 و برهان قاطع ذیل ماده آله شود.
مود. [ م ِ وَدد ] ( ع ص ) دوست بسیارمحبت. ( منتهی الارب، ماده ودد ). آن که بسیار دوستی می کند. ( ناظم الاطباء ).
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
مدارک زیادی وجود دارد که ثابت می کند بین سربیشه و مود در گذشته جنگلی وجود داشته و سراسر آن منطقه بیشه زار بوده است؛ بنابراین وجه تسمیه دیگر دربارهٔ مود این است که مود به معنای انتهای بیشه بوده چنانچه سربیشه به معنای ابتدای بیشه معنی می دهد. این نظریه شاید به حقیقت نزدیک تر باشد؛ زیرا نام مود برگرفته شده از عارضه طبیعی بوده که در این جا همان جنگل و بیشه است.
بافت قدیم مود شامل خانه های خشتی با سقف های گنبدی است.
بالای شهر، پایین شهر، خاک سبزی، عاشورخانه، پشت حصاری و پیش حصاری از محله های این شهر است.
صنعت فرش شهر مود شهرت جهانی دارد و زینت بخش موزه ها و مجموعه های مخصوص جهان است و جزو صنعت های مهم شهر محسوب می شود به طوری که برخی فرش های دست بافت مود جزو نفیس ترین فرش های ایران است. [ نیازمند منبع]
قالی های این منطقه از گذشته دور شهرت داشته است و قدمت آن به دوره قبل از صفویه می رسد. رنگ آمیزی قالی های مود هماهنگ، موزون و سرشار از زندگی است. رونق و شکوفایی صنایع فرش دستباف در این منطقه به زمانی بر می گردد که شخصی معروف به مصباح السلطنه قبل از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۲ در شهر مود کارگاه قالی بافی با ۴۰ دار قالی، دایر کرده بود.