سید محمدحسن حسینی شیرازی مشهور به میرزای شیرازی فقیه و مرجع تقلید شیعه ایرانی است که به عنوان یکی از شخصیت‌های بارز تاریخ معاصر ایران شناخته می‌شود. او به خاطر حکم تحریم تنباکو و نقش فعالی که در زمینه‌های اجتماعی و سیاسی داشت، شهرت زیادی پیدا کرد.
سال‌های آغازین
وی در ۱۵ جمادی‌الاول ۱۲۳۰ قمری در محله «درب شاهزاده» شیراز به دنیا آمد. پدرش، میرزا سید محمود شیرازی، خطاطی برجسته بود. میرزای حسن در دوران کودکی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی دایی‌اش، میرزا سید حسین موسوی، بزرگ شد. او از سن چهار سالگی شروع به یادگیری کتابت و خواندن قرآن کرد. در دوازده سالگی تحصیلات مقدماتی را به پایان رساند و سپس به فراگیری فقه و اصول پرداخت. وی در سنین نوجوانی به اصفهان رفت تا زیر نظر اساتید بزرگ تحصیل کند.
تحصیل و مرجعیت
میرزای شیرازی پس از تحصیل در اصفهان و نجف، به عنوان یکی از برجسته‌ترین شاگردان شیخ مرتضی انصاری شناخته شد. با فوت شیخ انصاری در سال ۱۲۸۱ قمری، مرجعیت عامه شیعه به او منتقل شد و نزدیک به ۳۰ سال در این مقام به رفع مشکلات مردم و اداره حوزه‌های علمیه مشغول بود.
فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی
یکی از مهم‌ترین اقدامات او، تحریم تنباکو بود. در سال ۱۲۸۰ قمری، پس از اعطای امتیاز انحصار تجارت تنباکو به کمپانی رژی، میرزای شیرازی با صدور حکم تحریمی به مردم اعلام کرد که استعمال تنباکو در حکم محاربه با امام زمان (عج) است. این اقدام منجر به اعتراضات گسترده‌ای در سراسر ایران شد و در نهایت باعث لغو قرارداد رژی گردید. او همچنین به دفاع از حقوق شیعیان مظلوم در افغانستان و ایجاد وحدت میان شیعه و سنی در مناطق مختلف تلاش کرد. میرزای شیرازی به تربیت و اعزام مبلغان به مناطق حساس و زیر سلطه نیز مشغول بود.
درگذشت
وی در ۲۴ شعبان ۱۳۱۲ در سن ۸۲ سالگی در سامرا درگذشت. پیکر او پس از تشییع به نجف منتقل و در حرم علی بن ابی‌طالب دفن شد.
