واج‌شناسی، که در زبان فارسی با عنوان نظام آوایی نیز شناخته می‌شود، شاخه‌ای بنیادین از زبان‌شناسی است که به بررسی ساختار و الگوهای صوت‌های متمایزکننده معنا در درون یک زبان خاص می‌پردازد. هدف اصلی این حوزه، شناسایی و تحلیل واج‌ها (Phonemes) است؛ کوچک‌ترین واحدهای صوتی که تمایز معنایی را در یک زبان ممکن می‌سازند. این دانش نه تنها به توصیف مجموعه آواهای موجود در یک زبان می‌پردازد، بلکه نحوه سازماندهی و توزیع این واحدها در دستگاه زبانی را نیز روشن می‌سازد. این مطالعه، هسته اصلی درک ما از نظام صوتی هر زبان را تشکیل می‌دهد و زمینه‌ساز مباحث پیچیده‌تر آواشناسی تحلیلی است.
یکی از تقسیم‌بندی‌های مهم در واج‌شناسی، تفکیک میان رویکرد تاریخی و همزمانی است. واج‌شناسی تاریخی یا در زمانی، بر فرآیند تغییرات صوتی در طول زمان تمرکز دارد. این رویکرد با ردیابی تحولات نظام صوتی در ادوار مختلف زبانی، مسیر تکامل اصوات گفتار را مشخص می‌کند؛ همان‌طور که در مثال مذکور ذکر شد، فرایندی مانند یکسان شدن تلفظ واژگانی که در گذشته دارای مصوت‌های متمایز بوده‌اند، توسط این شاخه مورد تحلیل قرار می‌گیرد تا قوانین حاکم بر این دگرگونی‌ها استخراج شود.
