زید بن حارثه، فرزند خوانده‌ی پیامبر اکرم، از شخصیت‌های برجسته‌ی صدر اسلام به شمار می‌رود. وی پس از حضرت علی بن ابیطالب که نخستین مرد ایمان‌آورنده به رسالت رسول خدا بود و حضرت خدیجه، به عنوان دومین مرد مسلمان، به پیامبر ایمان آورد و همراه ایشان به نماز ایستاد. این جایگاه، نشان‌دهنده‌ی مقام والا و اعتماد پیامبر نسبت به زید است.
زید بن حارثة بن شُراحیل الکَلْبی، در خاندانی اصالتاً اهل قبیله‌ی بنی‌کلب متولد شد. پدرش «حارثه» و مادرش «سعدی» نام داشت. هنگامی که زید حدود هشت سال داشت، برای دیدار از خویشان مادری خود به قبیله‌ی «بنی‌معن» رفت. در همین سفر، قبیله مورد هجوم قرار گرفت و زید به همراه دیگران به اسارت دشمن درآمد. او را به بازار عُکاظ در نزدیکی مکه بردند و در آنجا حکیم بن حزام، او را خرید و به همسر پیامبر، حضرت خدیجه، هدیه داد. خدیجه نیز زید را به رسول خدا بخشید. پیامبر که در آن زمان هنوز به پیامبری مبعوث نشده بودند بلافاصله زید را آزاد کردند و با مهر و محبت در خانه‌ی خود جای دادند.
سال‌ها بعد، زید در موسم حج، گروهی از افراد قبیله‌ی خود را دید و از طریق آنان پیام سلامتی خود را به پدر و مادرش رساند و گفت: «به پدرم بگویید که من نزد مهربانترین پدرها زندگی می‌کنم.» هنگامی که حارثه از این موضوع آگاه شد، نزد رسول خدا آمد و درخواست کرد تا با پرداخت فدیه، پسرش را بازخرید کند. پیامبر فرمودند: «زید را فرا خوانید و به او اختیار دهید که با شما بازگردد یا نزد من بماند.» زید بدون درنگ گفت: «هیچ‌کس را بر محمد برگزین نمی‌کنم.» حتی وقتی پدرش به او گفت: «آیا بردگی را بر آزادی و پدر را بر مهجوری برمی‌گزینی؟» زید پاسخ داد: «من از ایشان چنان محبت‌هایی دیده‌ام که هرگز دیگری را بر او ترجیح نمی‌دهم.» پیامبر با شنیدن این سخنان، زید را به کنار کعبه بردند و حاضرین را گواه گرفتند که «زید پسر من است؛ از من ارث می‌برد و من از او ارث می‌برم.» این رویداد، پایان نگرانی پدر زید بود و او با آرامش بازگشت. زید تا زمان بعثت پیامبر در خدمت ایشان باقی ماند و با آغاز رسالت، به‌عنوان یکی از نخستین گروندگان به اسلام، ایمان خود را اعلام کرد و در کنار رسول خدا نماز گزارد.