رجال کشی

[ویکی فقه] ابو جعفر محمد بن حسن بن علی طوسی، (۳۸۵ - ۴۶۰ ق) ملقّب به شیخ الطائفه، کنیه اش ابوجعفر، فقیه، محدّث و متکلم امامی قرن پنجم است وی مؤلف کتاب اختیار معرفة الرجال المعروف برجال الکشی می باشد.
کتاب رجال الکشی تالیف محمد بن عمر بن عبد العزیز کشی (ق ۴)، که معرفة الناقلین نام داشته، دارای غلط های زیادی بوده است و مرحوم شیخ طوسی، برای رفع این غلط ها آن را تلخیص نموده است. درباره اصل رجال الکشی، نظریه های مختلفی وجود دارد، از جمله این که مشتمل بر عامه و خاصه بوده است و شیخ طوسی، تنها رجال خاصه را بیان کرده است.این اثر نوعی تعلیقه یا شرح برگزیده کتاب رجال کشی است و اثر جامع و مفیدی می باشد.مولف در این کتاب نخست برخی از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه وآله) سپس برخی از اصحاب امیرالمومنین (علیه السلام) و برخی از اصحاب امام سجاد، امام باقر، امام صادق و دیگر ائمه (علیهم السلام) را ذکر نموده و درباره هر یک احادیثی دال بر مدح و یا ذم ایشان ذکر نموده است.این کتاب مشتمل بر حدود ۱۱۵۰ حدیث است.
محتوای کتاب
موضوع کتاب رجال کشی، ذکر احوال و طبقات راویان حدیث در زمان معصومین ـ علیهم السلام ـ است و مبنای آن، روایاتی دار است که در مدح یا ذم آن ها از ناحیه معصومین ـ علیهم السلام ـ صادر شده است.نویسنده کتاب، بعد از ذکر راوی، به طرح روایت یا روایات در مورد آن راوی می پردازد. این روایات، گاهی فقط در مدح یا ذم راوی وارد شده و گاهی هم مضمون آن ها مختلف است؛ شیخ محمد کشی در مورد هیچ یک از آن ها جز در موادر نادر، رأی و نظری بیان نمی کند.رجال کشی، نه اختصاص به راویان شیعه دارد و نه محدود به افراد موثق و ممدوح است. در این کتاب، نام راویان بر اساس تاریخ زندگی آن ها آمده است نه به روش الفبایی یا سال وفات. از این رو، از یاران پیامبر ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ شروع شده و به یاران امام حسن عسکری ـ علیه السلام ـ و برخی از رجال زمان غیبت صغری و مشایخ کشی و کلینی، ختم شده است. 
ویژگی متن کتاب
متن کتاب، در بردارنده روایات و اخبار رجال و راویان حدیث است. اسامی رجال بر اساس اصحاب رسول اکرم و اصحاب ائمه (علیهم السّلام) باب بندی نشده اند و حتی ترتیب الفبا در آنها مراعات نشده است؛ اما با یک سیر اجمالی روشن می گردد که معرفی طبقات، همراه با تقدم و تاخر تاریخ زندگی رجال، تا حدودی مورد نظر بوده است، به طوری که با روایات منقول از بعضی صحابیان رسول اکرم و یاران حضرت علی (علیه السّلام) روایت ها شروع می شوند و سپس به ترتیب، اصحاب ائمه (علیهم السّلام) ذکر شده اند و به رجال عصر غیبت صغری ختم می شود.با بررسی روایت های این کتاب می توان تاریخ تشیع در عصر حیات ائمه معصوم (علیهم السّلام) و تشکل های شیعیان و فرقه ها و دسته بندی های داخلی شیعه را مشخص نمود. همچنین این روایت ها مشخص کننده خط مشی شیعه در قبال دستگاه خلافت بنی امیه و بنی عباس است.این کتاب در شش جزء تنظیم شده است.در مقدمه آقای محمد واعظ زاده خراسانی درباره خصوصیت های این کتاب و چگونگی تصحیح آن، بحث شده است. محقق کتاب، زندگی نامه مؤلف و مباحثی را در ذکر نسخه های خطی ای که در تصحیح مورد مراجعه بوده اند، بیان داشته است و در آخر کتاب، فهرست مفصلی تنظیم و ارائه نموده است.
[ویکی اهل البیت] رجال کشی قدیمی ترین منبع شیعه در علم رجال و اثر ابو عَمرو کَشی؛ عالم شیعه نیمه اول قرن چهارم هجری است. اصل این کتاب بجای نمانده است اما تهذیب و باز نویسی آن توسط شیخ طوسی (متوفای 460 هجری) که آن را «اختیار معرفة الرجال» نامگذاری نموده است با نام رجال کشی شهرت یافته است.
نام کتاب «اختیار الرجال» یا «اختیار معرفة الرجال» است و معروف به «رجال کشی» می باشد.
شیخ طوسی نام کتاب را «معرفة الناقلین عن الأئمة الصادقین علیهم السلام» دانسته و آن را تلخیص و تهذیب نموده و در سال 456 هجری برای شاگردش املاء کرده و آن را «اختیار معرفة الرجال» نامیده است.
از مهمترین علوم اسلامی که در تمام شاخه های علوم روایی نقش کلیدی و حساس دارد علم رجال است. این علم از قرون اولیه اسلامی پیوسته مورد توجه و عنایت خاص بزرگان بوده، چرا که اعتبار و حجیت تمام روایات موجود در کتب مختلف منوط به اعتبار راویان آنها است و تنها راه فهمیدن وثاقت و عدم وثاقت راویان حدیث استفاده از علم رجال است.به همین جهت هر عالم و مجتهد و مفسری در اولین گام باید اطلاع کافی پیرامون رجال و راویان حدیث به دست بیاورد.
در این موضوع تا کنون صدها عنوان کتاب تألیف شده که هر یک به نوبه خود از اهمیت و ارزش برخوردار است، اما اصول اولیه و مهمترین کتب مرجع رجالی که تا کنون به دست ما رسیده عبارتند از:
البته بعضی اصول ثمانیه برای رجال قائلند، اما در هر صورت رجال کشی و فهرست نجاشی به عنوان اولین کتابهای این فن و مهمترین منبع هستند و سخن این دو کتاب حجتی است برای همه محققین و علمای متأخر از آنها.