رخصت

[ویکی فقه] اذن به انجام دادن یا ترک کاری پس از منع آن را رخصت گویند. رخصت، حکمِ در موارد عذر، به منظور تسهیل بر مکلّف است.
ـــ رخصت عبارت است از اینکه شارع پس از الزام مکلف به انجام دادن کاری یا نهی از آن، در راستای تسهیل و تخفیف بر وی و رفع مشقت از او، اجازه ترک یا فعل آن را در شرایط و موقعیت خاص صادر کند. برخی، آن را به حکم ثابت بر خلاف دلیل به جهت عذر (مشقت و حرج) و برخی دیگر به اباحه فعل به جهت شدت نیاز به آن تعریف کرده اند.مقابل رخصت، عزیمت قرار دارد.ـــ رخصت، که مقابل عزیمت و از اقسام احکام شرعی است، در لغت، به معنای تسهیل و آسان گرفتن و در اصطلاح، حکمی است که در موارد عذر داشتن مکلف، به منظور تسهیل بر او، بر خلاف حکم اولی ثابت می گردد؛ بنابراین، آن دسته از احکام ثانوی که در موارد اضطرار، عسر و حرج، ضرر، عذر و غیره به خاطر تخفیف بر بندگان جعل می شود هم چون برداشتن روزه از مریض همگی از باب رخصت می باشد.در بعضی از کتاب ها، نسخ احکام دشوار در امت های گذشته را نیز در زمره رخصت دانسته اند. بنابراین، رخصت در جایی است که حکمی باشد و شارع به منظور تسهیل بر مکلف، آن حکم را بر دارد. از این مطلب نتیجه گرفته می شود که در مواردی که حکم اولی اباحه باشد، رخصت نامیده نمی شود.
← مؤدای حکم رخصت
برخی، رخصت را به چهار قسم تقسیم کرده اند:
← واجب
برای رخصت در ابواب مختلف فقه، مصادیق بسیاری ذکر شده است، مانند رخصت در تأخیر نماز اول وقت به مسافر و بیمار بنابر قول به عدم جواز تأخیر بدون عذر؛ رخصت در ترک نماز جمعه- در فرض وجوب آن- به مسافر، بیمار و زن رخصت در استفاده از خمس و تصرف در آن در موارد و مواقع خاص از قبیل دوران غیبت به قول برخی و در مناکح، مساکن و متاجر به قول مشهور رخصت در خوردن میوه درخت دیگری با شرایطی خاص رخصت در خوردن از منازل برخی افراد بدون اجازه آنان رخصت به شیعیان در تصرف انفال؛ رخصت در ترک روزه به زن و مرد پیر و رخصت غنا در عروسی با شرایطی خاص به قول برخی.