فك

فُک (seal)
هر یک از پستانداران گوشت خوار تیرۀ خوک های آبی گوشتالو و فوسیدا. گاهی نیز در راستۀ مجزایی با نام پینی پیدا قرار می گیرند. فک های گوش دار یا شیرهای دریایی، از خانوادۀ اُتاریدا، بر خلاف فک های حقیقی، از خانوادۀ فوسیدا، دارای گوش های خارجی کوچکی اند. فک ها دارای بدنی مقاوم در برابر جریان آب اند و برای عایق کردن بدن، و باله هایی جلویی و عقبی شان چربی فراوانی دارند. قادرند سوراخ های بینی شان را به هنگام غواصی ببندند و در زیر آب، اکسیژن را از جریان خون خود به دست می آورند. فک ها از ماهی، اسکوئید، و سخت پوستان تغذیه می کنند و عموماً در دریاهای قطب شمال و قطب جنوب، همچنین در آب های مدیترانه، کارائیب و هاوایی یافت می شوند. در فک های حقیقی باله های عقبی نیروی شنا را فراهم می کنند، اما نمی توانند زیر بدن قرار گیرند و برای راه رفتن روی زمین به کار روند. در بین فک های گوش دار و والروس ها، باله های جلویی مهم ترین اعضای شنایند. فک ها می توانند باله های عقبی شان را جلو بیاورند و آن ها را به منظور راه رفتن زیر بدن قرار دهند. گروهی از فک ها را گله می نامند. کلنی تولیدمثلی را با نام گروه تولیدمثلی می شناسند. افراد جوان توله، نرهای بالغ گاو نر، و ماده ها گاو ماده نامیده می شوند.گونه ها. گونۀ فک های حقیقی شامل فک معمولی یا فک لنگرگاه phoca vitulina است که در نواحی ساحلی بیشتر نقاط نیمکره شمالی، و با بیشترین تراکم در واش، واقع در ایست آنجلیای انگلستان یافت می شوند. جمعیت اصلی فک خاکستری Halichoerus grypus، که به طول۲.۷ متر می رسد، در اطراف سواحل بریتانیا زیست می کند، اما در سواحل دور از ساحل کانادا، در نیوفاوندلند، و همچنین در ایسلند و اسکاندیناوی نیز یافت می شود. در ۱۹۹۷، حدود ۲۲۰هزار فک خاکستری در جهان وجود داشت. بزرگ ترین فک، فک فیل سان جنوبی Mirounga leonina، حدود شش متر طول و چهار تن وزن دارد. نر دارای پوزه ای با قابلیت بادکردن است که بخش رشدیافته ای از حفره بینی است و به منزلۀ تشدیدکنندۀ فریاد به کار می آید. بیشتر از اسکوئید تغذیه می کند و حدود ۸۰درصد زندگی خود را زیر آب می گذراند. از همۀ جمعیت این گونه که بالغ بر ۶۰۰هزار عضو است، نیمی در جزیرۀ جورجیای جنوبی تولیدمثل می کنند. این جانوران در سپتامبر زایمان می کنند و طی سه هفته آمادۀ جفت گیری مجددند. در ماه اکتبر، یک نر منفرد که حدوداً سه برابر بزرگ تر از فرد ماده است، حراست از حرم سرایی با ۱۰۰ ماده را بر عهده می گیرد و با نرهای دیگری که به قلمرویش نزدیک می شوند می جنگد. این جانور مالکیت خود را با فریادهای بلند مشخص می کند. فقط نرهای کاملاً بالغ قدرت نگهداری از چنین حرم سرایی را دارند. پس از جفت گیری در نوامبر، ماده یک توله به دنیا می آورد که برای چندین هفته از مادر شیر تغذیه می کند و ماده آن را ترک نمی کند. بقای ماده به واسطۀ چربی بدن است. هنگامی که توله ها از شیر گرفته شدند، مادر دوباره آماده جفت گیری است. فک های فیل سان سالانه ۲۱هزار کیلومتر بین جزایر کانال کالیفرنیا و محل تغذیه شان در اقیانوس آرام مهاجرت می کنند. کوچک ترین فک، فک بایکال Pusa sibirica است، فقط۱.۲ متر طول دارد و یگانه فکی است که در آب شیرین زندگی می کند. فک های گوش دار شامل شیرهای دریایی و فک های خزدارند. نادرترین گونۀ فک ها، فک راهب، و یگانه گونه ای است که در آب های گرم زندگی می کند. فک راهب کارائیب Monachus tropicalis ممکن است منقرض شده باشد. فک راهب مدیترانه Monachus monachus عموماً در بخش های شرقی دریای اژه مشاهده می شود. فک راهب هاوایی Monachus schauinslandi به سبب تخریب های انسانی در معرض خطر است. در ۱۹۹۶، جمعیت فک های راهب مدیترانه ای حدود ۴۰۰ تا ۵۵۰، و در ۱۹۹۸، جمعیت فک های راهب هاوایی حدود ۱۲۰۰ جانور بود. فک پلنگی Hydrurga leptonyx دارای طرح های نقطه دار مشخصی در زیر بدنش است و شکارچی چابک پنگوئن و دیگر گونه های فک، ماهی و کریل است. این فک پنگوئن ها را به روشی خاص می خورد؛ به این معنی که پرنده را با دندان هایش آنقدر تکان می دهد تا گوشت پرنده خارج شود. طول نرها به ۳ متر، و طول ماده ها به۳.۵ متر می رسد. توله ها در فاصلۀ زمانی نوامبر تا ژانویه متولد می شوند. فک های خرچنگ خوار Lobodon carcinophagus خرچنگ نمی خورند، بلکه از حدود بیست کیلوگرم کریل در روز تغذیه می کند. این فک کریل ها را با دندان هایشان از آب دریا صافی می کند. این جانور فراوان ترین گونۀ فک است. جمعیت آن بین ۱۵ تا ۳۰ میلیون، و بیش از مجموع تمام فک هاست. فک خرچنگ خوار پس از انسان فراوان ترین گونه هاست. هرگز به خشکی نمی آید و تولیدمثلش روی یخ های شناور جنوبگان صورت می گیرد. در گله های کوچکی با کمتر از ده جانور زندگی می کند و تک همسر است. پوشش این جانور طی سال رفته رفته سفید و کم رنگ می شود، تا زمانی که پوشش جدید در پشم ریزی ژانویه تشکیل شود.۲.۵ متر طول و ۲۲۵ کیلوگرم وزن دارد. ماده ها بزرگ تر از نرهایند. فُک خزدار کِرگِلِن یا فک قطب جنوب Arctocephalus gazella بیشتر از کریل تغذیه می کند. نر ۱۵۰ کیلوگرم وزن دارد که سه برابر وزن ماده است. مانند سایر فک های خزدار، پوشش دولایه ای از موهای طویل محافظ دارد که روی لایۀ عایقی ظریف را می پوشاند و تا حدودی خز جای لایۀ ضخیم چربی عایق را، که در دیگر فک های حقیقی وجود دارد، می گیرد. مانند فک فیل سان، این جانور نیز تولیدمثل حرم سرایی دارد و هر فک نر کنترل پنج تا ده فک ماده را به عهده دارد. توله ها از فک ماده به مدت ۱۱۷ روز تغذیه می کنند و ماده ها هر چند روز یک بار برای تغذیه توله ها برمی گردند. همانند دیگر فک های خزدار، فک خزدار قطب جنوب تقریباً در پایان قرن ۱۹ و طی سفرهای شکار فک از بین رفت. تا دهه ۱۹۵۰، این گونه تقریباً نادر باقی ماند، اما امروز جمعیت آن به حدود۱.۵ میلیون جانور افزایش یافته است. بیشتر جمعیت این گونه در جزیرۀ جورجیای جنوبی تولیدمثل می کنند. فک ودل، Leptonychotes weddelli، به آسانی از طریق پوشش طرح دارش که دارای لکه های خاکستری و سیاه است، تشخیص داده می شود. این فک جنوب زی ترین پستاندار جهان است و در زمستان زیر یخ های محکمی که هرگز نمی شکنند باقی می ماند. این امر با ایجاد و توسعۀ سوراخ هایی در یخ به کمک دندان ها صورت می گیرد. هرچند پوسیدگی دندان، و احتمالاً دوره زندگی کوتاه ۱۰ تا ۱۵ساله آن ها ناشی از همین امر است. این جانور حدود ۳ متر رشد می کند و وزنی حدود ۴۵۰ کیلوگرم دارد. ماده ها اندکی بزرگ تر از نرهایند. از هر سوراخ یخ یک نر محافظت می کند، چندین ماده از این سوراخ استفاده و با نر جفت گیری می کنند. غذای آن ها غالباً ماهی روغنی قطب جنوب است که آن را با غواصی تا عمق ۴۰۰ متری صید می کنند. فک راس Ommatophoca rossi ناشناخته ترین گونۀ فک هاست. این گونه در یخ های فشرده و عمیق زندگی می کند و به ندرت دیده می شود و احتمالاً از اسکوئید تغذیه می کند. از خانوادۀ فک ها فقط یک گونه در ایران یافت می شود که در دریای خزر زندگی می کند. نام فک ایران Phoca caspica است و روی یخ های شمال دریای خزر زاد و ولد می کند.