ترانه

اسم: ترانه (دختر) (فارسی) (هنری) (تلفظ: tarāne) (فارسی: تَرانه) (انگلیسی: tarane) 
معنی: سخن معمولاً موزون که با موسیقی خوانده می شود، آواز، ( در موسیقی ) شعری متشکل از چند بیت مقفا و هم سان از نظر تعداد هجاها و مصراع ها که با آواز خوانده می شود، لید، ( در موسیقی ) هرنوع سخن معمولاً موزون که با موسیقی خوانده شود، ( در موسیقی ایرانی ) قطعه آوازی، نوع جدیدی از تصنیف، تصنیف، ( در ادبیات ) دو بیتی های محلی از نوع فهلویات، ( در قدیم ) ( در ادبیات ) هر نوع شعری که شامل دو بیت باشد، ( در قدیم ) ( در موسیقی ایرانی ) رباعی ای که با آواز خوانده شود، ( در قدیم ) هر صدایی که حالت موسیقایی داشته باشد.

تَرانه
(برگرفته از ریشۀ اوستایی تورونه Tauruna) در لغت به معنای خُرد، تَر و تازه و جوان خوش صورت، و در اصطلاح سرودۀ کوتاهی که به بلندی و کوتاهی مصراع های آن چندان توجهی نشود و با یکی از الحان موسیقی هماهنگ باشد. خاستگاه و منشأ ترانه ها به درستی روشن نیست، و اهمیت آن ها بیشتر به جهت خاستگاه ملّی و مردمی آن هاست. ترانه با مضمون ها و عناصری گاه مشترک از دیرباز در میان اقوام و ملل گوناگون وجود داشته و پیشینۀ اغلب ترانه های کهن به دورۀ پیش از ادبیات مکتوب بازمی گردد. ترانه ها بازماندۀ مراسم و آیین های جوامع اولیه در مناسبت های مختلف است که با موسیقی خوانده می شده و اوزان ضربی آن ها نشان دهندۀ پیوندشان با موسیقی بوده است. ترانه ها آثاری زنده و پویا هستند که در حافظۀ تودۀ مردم باقی مانده و همچون گنجینه ای حفظ شده است. منشأ نخستین ترانه های فارسی را باید در شعر فارسیِ قرون پیش از اسلام جست وجو کرد. بیشتر محققان و ایران شناسان ترانه های فارسی را از بقایای شعر هجایی ایرانِ عهد ساسانی دانسته اند که به فَهلویات شهرت داشته است. ترانه را در ادبیات فارسی، تصنیف، دوبیتی، رباعی و شعر ملی نیز خوانده اند. به شعرهای محلی دورۀ ساسانی نیز که در شهرها و روستاها می خواندند، ترانه و ترانگ می گفتند. واقع گرایی، سادگی و بی پیرایگی، بیان رخ دادها و پدیده های تاریخی، اسطوره گرایی، خیال پردازی، روح جمعی و جدال با طبیعت و ستم از عناصر و خصلت های دخیل در ترانه هاست. ترانه ها جز در افسانه های منظوم معمولاً کوتاه اند و زبان محاوره دارند و به سبب توجه عامۀ مردم بدان ها همواره در تقابل با ادب رسمی (شعر) بوده است. وزن ترانه ها بسیار متنوع و در این زمینه بین محققان اختلاف است؛ برخی وزن ترانه ها را عروضی، بعضی دیگر هجایی و گروهی نیز نیمه عروضی و نیمه هجایی دانسته اند. ترانه ها را می توان به انواع گوناگون ازجمله ترانه های کودکان، بازی و سرگرمی، عاشقانه ها، پیشه و کار، سوگ و سوگواری، جشن ها و سرورها، تخت حوضی ها و ترانه های سیاسی، اجتماعی، انتقادی، طنز، تاریخی و اساطیری تقسیم کرد. فکر گردآوری ترانه های ایرانی از قرن ۱۸ به بعد در اروپا شکل گرفت و در دورۀ مشروطیت در ایران استفاده از وزن و شکل ترانه ها پدید آمد. صادق هدایت از نخستین کسانی بود که به جمع آوری ترانه ها همت گماشت. در میان شاعران، علی اکبر دهخدا و نسیم شمال ازجمله کسانی بودند که شکل و وزن ترانه ها را با مایه هایی از طنز و هجو برای مضمون های سیاسی، اجتماعی و انتقادی به کار بردند.