گرده

گرده. [ گ ِ دَ / دِ ] ( اِ ) هر چیز مدور گرد. || پارچه زرد مدوری که یهودان بر کتف جامه خود دوزند بجهت امتیاز از مسلمانان خصوصاً و آن را به عربی غیار خوانند. ( برهان )

گرده پودر ریز تا درشتی است دربردارنده گامتوفیت، که گامت های نر ( سلول های اسپرم ) را در گیاهان دانه ای می سازد. دانه های گرده اجسامی ریز، با شکل ها و ساختارهای گوناگون، شکل گرفته در پرچم، یا دستگاه نرینگی گیاهان دانه ای می باشند که از راه های گوناگون ( باد، آب، حشره ها، و غیره ) جابه جا شده، به مادگی گل، یعنی جایی که لقاح در آن رخ می دهد، می رسند. 
دانهٔ گرده گیاهان گل دار شامل سه قسمت مجزا است: 
۱. بخش مرکزی سیتوپلاسمی که منبع هسته های مسئول لقاح است. 
۲. دیواره درونی ( intine ) که دست کم تا حدی از سلولز تشکیل شده است. 
۳. دیواره بادوام بیرونی ( extine ) که بسیار در برابر ازهم پاشش مقاوم است. گرمای شدید، اسیدها و بازهای قوی، اثری کم بر آن دارند. ترکیب این لایه دقیقاً مشخص نیست. اجزای آن sporopollenins نامیده می شوند. بخش های درونی دانهٔ گرده به سادگی تخریب می شوند، درحالی که این لایه و درنتیجه شکل کلی دانهٔ گرده در رسوب های گوناگون به سادگی حفظ می شود. بااین حال چگونگی این حفظ شدن در محیط های گوناگون متفاوت است. 
به دلیل ساختار متقارن و الگوهای سطحی، دانه های گرده در زیر میکروسکوپ به آسانی قابل تشخیص اند. ساختار دیواره دانه های گرده آن قدر ویژه است که در مواردی گونهٔ گیاه تنها توسط دانهٔ گرده آن قابل تشخیص است. از سوی دیگر، مواردی هم وجود دارند که دانه های گرده با ساختاری بسیار مشابه در خانواده های گیاهی کاملاً نامربوط اتفاق می افتند. گرده (بندرعباس). گرده، روستایی در دهستان شمیل بخش شمیل شهرستان بندرعباس در استان هرمزگان ایران است. گرده ( به ترکی استانبولی: Gerede ) شهری است در کشور ترکیه که در استان بولی واقع شده است.

ذرّاتی در گیاهان دانه دار، حاوی گامت های نر. گرده در نهاندانگان (گیاهان گل دار) در بساک تولید می شود. در اغلب بازدانگان (گیاهان مخروط دار) دانۀ گرده در مخروط های نر تولید می شود. دانۀ گرده معمولاً زردرنگ است و پس از رسیدن، دیوارۀ خارجی سختی پیدا می کند. دانۀ گردۀ گیاهانی که با حشرات گرده افشانی می شوند (← گرده افشانی) غالباً چسبنده و خاردار و بزرگ تر از دانه های گردۀ صاف اند که در گونه های گیاهی گرده افشانی شونده با باد تولید می شوند. دیوارۀ بیرونی دانه های گردۀ گیاهان گرده افشانی شونده با حشرات و باد، غالباً دارای آرایش خاصی از شیارها یا خارها، به صورت تزیینات اختصاصی اند، که به کمک آن ها و معماری دانه های گرده می توان گونه ها یا جنس گیاهان را از یکدیگر تشخیص داد. دانه های گرده در برابر تجزیه و پوسیدگی بسیار مقاوم اند و از این رو، با مطالعۀ دانه های گردۀ سنگواره ای می توان اطلاعات مفیدی دربارۀ پوشش های گیاهی زمان های گذشته به دست آورد. به مطالعۀ دانه های گرده گرده شناسی (پالینولوژی) می گویند.