مکه

مکه (به عربی: مكة المكرمة) یکی از شهرهای مقدس اسلام و واقع در کشور عربستان سعودی است. این شهر به دلایل مذهبی و تاریخی اهمیت ویژه‌ای دارد و به عنوان زادگاه پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، شناخته می‌شود.

ویژگی‌ها و اهمیت

کعبه: این شهر محل کعبه است، که به عنوان مقدس‌ترین مکان در اسلام شناخته می‌شود. مسلمانان در هنگام نماز به سمت کعبه می‌ایستند و در ایام حج، میلیون‌ها مسلمان از سرتاسر جهان به مکه سفر می‌کنند تا مناسک حج را انجام دهند.

حج: حج یکی از ارکان پنج‌گانه دین اسلام است و بر هر مسلمان بالغ و توانمند واجب است که حداقل یک بار در زندگی خود به مکه سفر کند و مناسک حج را انجام دهد. این سفر معمولاً در ماه ذوالحجه انجام می‌شود.

تاریخ و فرهنگ: مکه دارای تاریخ غنی و فرهنگی عمیق است. این شهر در زمان‌های قدیم به عنوان مرکز تجارت و فرهنگ در شبه جزیره عربستان شناخته می‌شد.

مسلمانان و زائران: این شهر سالانه میزبان میلیون‌ها زائر از سرتاسر جهان است که برای انجام مناسک حج و عمره به این شهر سفر می‌کنند. این تجمع بزرگ به عنوان یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های مذهبی در جهان شناخته می‌شود.

تصویر معنی مکه

لغت نامه دهخدا

مکه. [ م َک ْ ک َ ] ( اِخ ) ام القری. بکه. شهر مقدس اسلامی در کشور عربستان سعودی در منطقه حجاز که مسجدالحرام و خانه کعبه شرفها اﷲ در آنجاست. در 80 کیلومتری شرق جده و در دره تنگی که محاط به کوههای بلندی است واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دریا 330 متر است و در عرض 31 درجه و 28 دقیقه وطول 40 درجه و 9 دقیقه قرار دارد. تاریخ بنا و آبادانی آن به زمان حضرت ابراهیم ( ع ) و فرزند او اسماعیل ( ع ) بازمی گردد. این شهر که زیارتگاه و قبله مسلمانان جهان است در ایام جاهلیت نیز مرکز عبادت اصنام و یکی از مراکز مهم بازرگانی عربستان در قبل از اسلام بود. اما پس از تأسیس حکومت امویان در دمشق اهمیت تجاری خود را از دست داد. در اوایل قرن چهارم هجری قرامطه آن را خراب کردند و عثمانیان در اوایل قرن دهم بدانجا دست یافتند. بین سالهای 1218 و 1228 هَ. ق. به دست وهابیان افتاد و شریف حسین به سال 1335 هَ. ق. استقلال آن را اعلام کرد و خود را پادشاه حجاز نامیدو به سال 1343 مکه به قبضه تصرف ابن سعود درآمد و از آن زمان تا امروز خاندان وی در حجاز سلطنت دارند وامور مکه در عهده آنان است. سکنه ثابت آن در حدودسیصدهزار تن است. ناصرخسرو در صفت شهر مکه آرد: شهرمکه اندر میان کوهها نهاده است بلند و هر جانب که به شهر روند تا به مکه برسند نتوان دید و بلندترین کوهی که به مکه نزدیک است کوه ابوقبیس است و آن چون گنبدی گرد است چنانکه اگر از پای آن تیری بیندازند بر سر رسد و در مشرقی شهر افتاده است چنانکه در مسجد حرام باشند و به دی ماه آفتاب از سر آن برآید... و این عرصه که میان کوه است شهر است... و مسجد حرام به میانه این فراخنای اندر است و گردبرگرد مسجد حرام شهر است کوچه ها و بازارها و هر کجا رخنه ای به میان کوه در است دیوار باره ساخته اند و دروازه برنهاده... و ازمسجد حرام بر جانب مشرق بازاری بزرگ کشیده است از جنوب سوی شمال و بر سر بازار از جانب جنوب کوه ابوقبیس است و دامن کوه ابوقبیس «صفا» است و آن چنان است که دامن کوه را همچون درجات بزرگ کرده اند و سنگها به ترتیب رانده که بر آن آستانها روند خلق و دعا کنند و آنچه می گویند صفا و مروه کنند آن است و به آخر بازاراز جانب شمال کوه مروه است و آن اندک بالای است و بر او خانه های بسیار ساخته اند و در میان شهر است و در این بازار بدوند از این سر تا بدان سر و چون کسی عمره خواهد کرد از جای دور آید و به نیم فرسنگی مکه هر جامیلها کرده اند و مسجدها ساخته که عمره را از آنجا احرام گیرند... هوای مکه عظیم گرم باشد و آخر بهمن ماه قدیم خیار و بادرنگ و بادنجان تازه دیدم آنجا... وپانزدهم فروردین قدیم انگور رسیده بود... و اول اردیبهشت خربزه فراوان رسیده بود و خود همه میوه ها به زمستان، آنجا یافت شود و هرگز خالی نباشد. ( از سفرنامه ناصرخسرو چ برلین صص 97-101 ). و رجوع به همین مأخذ و معجم البلدان و نزهة القلوب چ لیدن صص 1-15 ودایرة المعارف فرید وجدی و الموسوعة العربیة شود.

فرهنگ فارسی

شهر معروف و قدیمی کشور عربستان سعودی در حجاز نزدیک دریای سرخ ( بحر احمر ) بوسیله بندر جده به آن دریا مربوط میگردد. این شهر زیارتگاه و قبله مسلمانان جهان است و هر سال عده زیادی از اطراف و اکناف کشورهای اسلامی برای زیارت خانه کعبه در ماه ذیحجه الحرام به آن شهر سفر میکنند. شهر مکه پیش از ظهور دعوت اسلامی بخاطر خانه کعبه از مراکز مهم تجارت و ثروت شبه جزیره عربستان بود و بازار مشهوری بنام عکاظ داشت. جمعیت ثابت مکه ۳۶۷٠٠٠ تن است. فتح مکه در سال هشتم هجری اتفاق افتاد.
( اسم ) آلتی مرکب از گویی لاستیکی کوچک که حلقه ای از لاک و مانند آن بر سرش نصب شده و کودکان گوی را در میان لبها گیرند و مکند.

دانشنامه آزاد فارسی

مَکّه
مسجدالحرام، مقدس ترین شهر جهان اسلام، جایگاه خانۀ کعبه قبلۀ مسلمانان، زادگاه پیامبر و بسیاری از بزرگان اسلام. در ۷۲کیلومتری بندر جده و ۸۰کیلومتری دریای سرخ، در ناحیۀ حجازِ عربستان سعودی واقع شده است و ۱,۶۱۴,۸۰۰ نفر جمعیت دارد (۲۰۰۳) و ۲۷۷ متر بالاتر از آب های آزاد قرار گرفته است. این شهر بین دو رشته تپه های خشک و لُخت در وادی یا بَطن مکه قرار دارد. این شهر را در قدیم بَکّه و اُمّ القری نیز نامیده اند. در قرآن یک بار با نام مکه (فتح، ۲۴)، یک بار با نام بکه (آل عمران، ۹۶) و یک بار به نام ام القری (انعام، ۹۲) از آن یاد شده است. یک بار نیز با عنوان «بلد امین» (شهر امن و امان) بدان سوگند یاد شده است (تین، ۳). مکۀ قدیم از دو قسمت بطحاء و ظواهر تشکیل می شد. بطحاء قسمت اصلی و محل کعبه بود و به همین سبب قریش ساکن آن جا را ابطحی نامیده اند. در شکاف های میان تپه های مکه آبادی هایی بود که شِعب می نامیدند و در هر شعب قبیله ای واحد می زیست. مشهورترین آن ها شعب ابوطالب است. نواحی بیرونی تر را ظواهر و ساکنانش را قریش ظواهر می خواندند. مکه احتمالاً همان جایی است که بطلمیوس به نام ماکورابا می شناخت. این شهر از قدیم امکان کشاورزی نداشت و آب آن از چاه مشهور زمزم و چاه های خانگی بود، اما در هنگام بارش های پراکنده و نامنظم گهگاه دچار سیل های ویرانگر می شد. مَقدسی از هوای خفقان آور، وزش بادهای سام و زیادی مگس در آن جا سخن می گوید. ولی موقعیت تجاری مکه بسیار مناسب بود و جادۀ معروف به ادویه از آن جا می گذشت. به ویژه در نیمۀ دوم قرن ۶م، ناامن بودن راه های بازرگانی بین خلیج فارس و عراق به سوریه و مصر، به سبب جنگ های مداوم ایران و روم شرقی، مسیر کاروان ها را به سمت غرب عربستان تغییر داد و به همین سبب تجارت مکه رونق فراوان گرفت و کنترل تجارت از اقیانوس هند تا مدیترانه به دست تاجران زیرک مکی افتاد. احتمالاً حملۀ ابرهه، حاکم حبشی یمن، به مکه به قصد جلوگیری از سلطۀ افزون تر مکیان بر این تجارت پرمنفعت صورت گرفت. مکه از روزگاران کهن شهری مقدس شمرده می شد و در قرآن بانیان خانۀ کعبه، ابراهیم و اسماعیل اند. به روایت عرب، مکه نخست در دست جُرهُم بود، آن گاه خُزاعه برآن مسلط شد و ۳۰۰ سال بعد، ظاهراً در قرن ۵م، قُریش به رهبری قُصَیّ، به یاری کنعان، جای خزاعه را گرفت. به احتمال فراوان قُصَیّ نخستین کسی بود که در مکه سکونتگاه دایمی ساخت. قصی خود را از اعقاب اسماعیل می دانست و به روایت اعراب با منذر بن نُعمان، پادشاه حیره، و بهرام گور ساسانی معاصر بود. قصی، از قریش ظواهر بود، و فرزندانش توانستند مهم ترین مناصب مکه ازجمله سقایت، رفاده و لواء را به دست آورند و سیادت خود را بر شهر بگسترانند؛ اما مکه رئیس و حاکم معیّن نداشت و هرگاه اختلاف و مشکلی بروز می کرد، مجمعی از سران قبایل که «مَلَأ» خوانده می شد، در دارالنَّدوه در حل آن می کوشیدند. با بعثت پیامبر اسلام، و مخالفت اغلب ثروتمندان قریش با او، مدتی ریاست عملی به دست ابوسفیان افتاد. انجام فریضۀ حج بر اهمیت معنوی مکه افزود. با فتح مکه و اسلام آوردن مکیان، اهالی این شهر توانستند به مدد ثروت و ذکاوت و سیاست خود، پس از رحلت پیغمبر، زمام امور مسلمانان را به دست گیرند. در خلافت بنی امیه، عبدالله بن زبیر در مکه مدعی خلافت شد و در نبرد او با سپاه اموی، مسجدالحرام آتش گرفت. حجاج بن یوسف پس از قتل عبدالله آن جا را به حالت پیشین درآورد. در عهد اموی مکه آسوده و متنعم و میعادگاه شاعران و خنیاگران بود. در عهد عباسیان فقط اهمیت مذهبی داشت و چندبار قرمطیان به آن جا حمله کردند؛ ازجمله در یکی از این یورش ها، پیروان حَمدان قرمطی مکه را گرفتند و حجرالاسود را به مقر خود در احساء بردند، اما پس از چند سال آن را بازگردانیدند. در اواخر حکومت اِخشیدیان مصر، یکی از سادات حسنی به نام جعفر بن محمد بر مکه مسلط و از همین زمان حکومت شریف های مکه آغاز شد. حکومت این شاخه از حسنیون با مرگ شُکر پایان یافت (۴۵۳ق). مدتی بعد، صُلیَحی، امیر یمن، یکی از سادات هاشمی به نام ابوهاشم محمد را امارت مکه داد، که اخلافش تا حدود ۵۹۷ق بر این شهر فرمان می راندند. این شاخه از حسنیون را هواشم خوانده اند. شریف های مکه در دوره های استیلای عباسیان، ایوبیان و ممالیک خطبه به نام آنان می خواندند و چون سلاطین عثمانی بر اعراب مسلط شدند، شریف ها نیز از درِ اطاعت درآمدند. با زوال تدریجی امپراتوری عثمانی، شریف حسین، از ایشان جدا شد و به انگلیسی ها پیوست و خود را پادشاه نجد و حجاز خواند. اما در این حین عبدالعزیز بن سعود، پادشاه وهابی نجد، قدرت گرفت و در ۱۸۰۳ سپاه او وارد مکه شد. وهابیان همۀ قُبّه ها را ویران کردند و آلات تدخین و موسیقی را سوزاندند. در ۱۸۱۳ محمدعلی پاشا، خدیو مصر، به دورۀ اول حکومت وهابیان پایان داد و شریف غالب را به یونان تبعید کرد. در سپتامبر ۱۹۲۴ عبدالعزیز آل سعود طائف و در اکتبر همان سال مکه را گرفت و از آن پس این شهر جزئی از مملکت عربستان سعودی شد. مکۀ امروزی شهری مدرن و به همۀ وسایل ارتباطات و مواصلات مجهز است؛ اما از ساختن فرودگاه به دلایل عمدتاً مذهبی (ممانعت از ورود غیرمسلمانان) و طبیعی (نزدیکی به فرودگاه جده و عوارض طبیعی شهر) در آن جا خودداری کرده اند. مکه هرساله در ایام حج تمتع میزبان میلیون ها زائر مسلمان از کشورهای مختلف جهان است.
دیگر مکان های مقدس. مولَدالنبی در شِعب علی، نزدیک سوق اللیل؛ مولد فاطمه، همان جا؛ مسجد اَرقَم، محل اسلام آوردن عمر، که با توسعه و تعمیرات بعدی حرم از بین رفت؛ قبرستان مَعلاة در ۱کیلومتری شمال حرم و مدفن آمنه، خدیجه، عبدمناف و عبدالمطلب؛ مسجد الجِنّ؛ غار حراء، بالای کوهی که جَبَل النور خوانده می شود؛ غار ثور، پناهگاه پیامبر و ابوبکر در سفر هجرت به مدینه، در ۷ کیلومتری جنوب شرقی مسجدالحرام؛ و مسجد ابراهیم (مسجد بِلال کنونی).