موری

این کلمه واژه‌ای چندوجهی و پرکاربرد در زبان و فرهنگ فارسی است که بسته به زمینه کاربردش، معانی متعددی دارد:

ناودان و لوله سفالی: یکی از معانی اصلی موری در زبان فارسی قدیم و متون تاریخی، اشاره به نوعی لوله یا ناودان سفالی است که در زیر زمین، میان دیوار یا در مسیرهای آب‌رو به کار می‌رفته است. این لوله‌ها، که گاهی به نام‌های تنبوشه یا گنگ نیز شناخته می‌شدند، برای هدایت آب و ساخت راه‌های آب‌رسانی به کار می‌رفتند.

نوعی پارچه نخی سفید و نازک: موری همچنین به نوعی پارچه نخی سفید، باریک و نازک گفته می‌شود که در صنایع نساجی و پوشاک به کار می‌رفته است. این پارچه بافته‌ای نرم و سبک داشته و به دلیل ظرافت و رنگ سفیدش، در تهیه لباس‌های خاص یا پوشاک سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

در پزشکی: در اصطلاح پزشکی قدیم، این لغت به مجرای بول و منی واقع در میان گرده و مثانه گفته شده است. همچنین این واژه به انواع مجراهای مرتبط با دستگاه تناسلی اشاره دارد که در طب سنتی و متون پزشکی به زبان عربی برانح نامیده می‌شود.

معانی دیگر: در برخی متون، این کلمه به حرکت آهسته و ضعیف مانند حرکت مورچه اشاره دارد که استعاره‌ای برای حرکت‌های کند و پیوسته است. در برخی متون ناظم الاطباء، موری به معنای ناله و آهسته زاری زیر لب نیز آمده است که معنایی احساسی و ادبی دارد. همچنین در برخی مناطق به مهره‌های ریز و زینتی که زنان برای گردن‌بند یا دست‌بند به کار می‌برند نیز موری گفته می‌شود. در فرهنگ لغات قدیم، این کلمه به نوعی آش یا خوراک نیز اشاره شده است که ممکن است در برخی مناطق به این نام شناخته شده باشد.

تصویر معنی موری

لغت نامه دهخدا

مؤری. [ م ُ ءَرْ ری ] ( ع ص ) نعت فاعلی از تأریة. سازنده آریه یعنی اخیه برای چهارپایان. آنکه اخیه می سازد برای چهارپایان. ( ناظم الاطباء ) ( از اقرب الموارد ). || سازنده آتشدان برای آتش. ( از منتهی الارب ). || برافروزنده و بسیار مشتعل سازنده آتش. ( آنندراج ) ( از اقرب الموارد ). || ثابت گرداننده و استوارسازنده چیزی. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ).
موری. ( ع ص ) نعت فاعلی از ایراء. رجوع به ایراء ( ماده وری ) شود. آنکه آتش برمی آورد از آتشزنه. ( از منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). موریة. || پیه ناک و استخوان پرمغز گرداننده فربهی شتر را. ( از اقرب الموارد ) ( منتهی الارب، ماده وری ). || آن که منضم گرداند دو ستور را و در یک جا علف خوراند. ( آنندراج ) ( از اقرب الموارد ).
موری. [ م ُ وَرْ ری ] ( ع ص ) نعت فاعلی از توریة. بلندکننده و بردارنده نگاه از کسی. رجوع به توریة شود. || آتش برآورنده از آتش زنه. و رجوع به مؤری شود. || پوشنده حقیقت چیزی و ظاهر کننده غیر آن. و رجوع به مؤری شود. || زشتی جراحت که داروکننده را اندوهگین کند. ( از منتهی الارب ).
موری. ( ص نسبی ) منسوب به مور. || حرکت موری، کوشش موری، حرکت و کوشش چون مور، ضعیف و آهسته. ( از یادداشت مؤلف ). || ( اِ ) راهگذر آب باشد. ( از ناظم الاطباء ) ( جهانگیری ). آبراهه. رهابه. رهاب. راهگذر آب باشد در زیر زمین. ( برهان ). رهگذر آب صحن، و این در فارسی و هندی مشترک است. ( غیاث ) ( آنندراج ). || لوله را گویند که کوزه گران از سفال سازند به جهت راه گذر آب و غیره. ( برهان ). تنبوشه و لوله سفالی که در راهگذر آب و جز آن گذارند. ( ناظم الاطباء ). گنگ. ( لغت فرس اسدی ). گنگ کاریزها باشد. ( صحاح الفرس ). تنبوشه. گنگ. کول و آن تنبوشه بزرگ است که در نقبهای کاریز یعنی قنات بکار برند. آبراهه. رهابه. رهاب. ( یادداشت مؤلف ). مُنگ ( در تداول مردم قزوین )؛ برنج، موری آب خانه. ( بحر الجواهر ):
... نت کاریز و... من موری است
آب موری من به رنگ چو دوغ.طیان ( از صحاح الفرس ).زنگی روی چون در دوزخ
بینی همچو موری مطبخ.جامی ( از فرهنگ جهانگیری ).|| لوله کوزه. ( غیاث ) ( آنندراج ). || ناودان. ( ناظم الاطباء ) ( از برهان ). || نوعی از آش است. ( غیاث ) ( آنندراج ). || ( اصطلاح پزشکی ) مجرای بول و منی واقع در میان گرده و مثانه که به تازی برانح یا برانج گویند. ( از یادداشت مؤلف ). باید دانست که آلتهای بول گرده است و مثانه و مجراهایی که میان هر دوست و این مجراها را طبیبان به تازی برانح گویند و تفسیر برانح به زبان اهل خراسان موری است. ( ذخیره خوارزمشاهی ). ونوع جرم آن [ نوع جرم مجرای قضیب ] نه از نوع خایه است و همچون موری است میان خایه و بن قضیب نهاده و به تازی این موری ها را اوعیةالمنی گویند. ( ذخیره خوارزمشاهی ). || مورش مهره. ( ناظم الاطباء ). به معنی مورش هم هست که مهره های ریزه باشد که زنان بردست و گردن بندند. ( برهان ). || نوعی از پارچه ریسمانی. ( ناظم الاطباء ) ( از برهان ). نوعی از بافته ابریشمی. ( غیاث ) ( آنندراج ). قسمی پارچه چون سمنقر. نوعی جامه نخی باریک و فراخ چشمه. ( یادداشت مؤلف ). || ناله و زاری آهسته و در زیر لب. ( ناظم الاطباء ). رجوع به زنجه موره و زنجه موری و همچنین زنجه مویه شود.

فرهنگ معین

(اِ. ) تنبوشه، لولة سفالی که در زیر زمین یا میان دیوار برای ساختن راه آب به کار می بردند.

فرهنگ عمید

لولۀ سفالی که در زیر زمین یا میان دیوار برای ساختن راه آب به کار می برند، تنبوشه: ( زنگی روی چون دَرِ دوزخ / بینی ای همچو موری مطبخ (جامی۱: ۳۲۳ ).
نوعی پارچۀ نخی سفید و نازک.

فرهنگ فارسی

( اسم ) ۱ - معبر آب در زیر زمین. ۲ - لوله ای که کوزه گران از سفال سازند بجهت راهگذر آب: [ زنگیی روی چون در دوزخ بینیی همچو موری مطبخ. ] ( جامی ) ۳ - ناودان.
نام ولایتی است در ترکستان.

دانشنامه عمومی

موری (بخش). موری ( به فرانسوی: Mory ) یک کمون ( فرانسه ) در فرانسه است که در پا - دو - کاله واقع شده است. موری ۷٫۳۹ کیلومتر مربع مساحت دارد و ۹۰ متر بالاتر از سطح دریا واقع شده است.