این واژه در زبان فارسی به‌معنای سرگرم بودن، درگیر کار شدن یا در حال انجام فعالیتی خاص است و بیانگر حالتی است که فرد به‌دلیل تمرکز بر یک موضوع یا کار، از پرداختن به امور دیگر بازمی‌ماند. این کلمه کاربردهای متنوعی دارد؛ از جمله اشاره به کسی که در حال انجام کار است، مانند او امروز مشغول کارهای اداری است، یا کسی که سرگرم فعالیتی است. همچنین می‌تواند به وضعیت ذهنی فرد اشاره کند، مانند ذهن او مشغول حل مسئله بود. در برخی موارد، این واژه به‌معنای اشتغال داشتن در یک شغل نیز به‌کار می‌رود. تفاوت ظریفی بین مشغول بودن و اشتغال داشتن وجود دارد. علاوه بر این، مشغول کردن به معنای سرگرم نمودن یا جلب‌توجه کردن است. در کل، این واژه می‌تواند نشان‌دهنده‌ی درگیری فکری، عملی یا شغلی باشد و بسته به موقعیت، معانی مختلفی از جمله تمرکز، تعهد یا دغدغه‌ی ذهنی را برساند.
مشغول
لغت نامه دهخدا
لیکن تو نئی به علم مشغول
مشغول به طاق و طیلسانی.ناصرخسرو ( دیوان چ تقوی ص 467 ).مشغول تنی که دیو تست او
بل دیو تویی و او سلیمان.ناصرخسرو ( دیوان چ مینوی ص 385 ).پایم نخرامد ز جا و دستم
مشغول عنان و مهار دارد.مسعودسعد ( دیوان چ رشید یاسمی ص 101 ).مشغول عشق جانان گر عاشق است صادق
در روز تیرباران باید که سر نخارد.سعدی.درون خاطر سعدی مجال غیرتو نیست
چه خوش بود بتو از هر که در جهان مشغول.سعدی.نگاه من بتو و دیگران بخود مشغول
معاشران ز می و عارفان ز ساقی مست.سعدی.- مشغول بودن ( باشیدن )؛ در کار بودن. کاردار بودن. ( ناظم الاطباء ). پرداختن. سرگرم بودن: شب و روز بشادی و سرور مشغول می بودند. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 378 ). بگفتار مردمان مشغول نباید بود و صلاح ملک نگاه می باید داشت. ( تاریخ بیهقی ). کدخدای ری و آن نواحی به لهو و نشاط و آداب آن مشغول میباشد. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 393 ).
جهان زمین و سخن تخم و جانْت دهقان است
به کشت باید مشغول بود دهقان را.ناصرخسرو.- مشغول داشتن؛ بازداشتن. منصرف کردن. ( ناظم الاطباء ). سرگرم داشتن:
تو را هرچه مشغول دارد ز دوست
اگر راست پرسی دلارامت اوست.سعدی.- مشغول شدن؛ در کار بودن. کاردار بودن. متوجه شدن. روی آور گشتن. ( ناظم الاطباء ). پرداختن سرگرم شدن. بکار شدن: چون خدای عز و جل بدان آسانی تخت ملک به ما داد اختیار آن است که عذر گناهکاران بپذیریم و بگذشته مشغول نشویم. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 178 ). ما در راه، در سمنگان چندی به صید و شراب مشغول خواهیم شد. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 245 ). احمد و شکر بگریستند و بیرون آمدندو به ضبط کارها مشغول شدند. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 357 ).
- مشغول کردن؛ مشغول داشتن. ( ناظم الاطباء ). تسحیر. سحر. ( از منتهی الارب ). الهاء. ( ترجمان القرآن ) ( منتهی الارب ). گماردن. به کار گرفتن و بازداشتن از کاری دیگر: این بوسهل را نیز بشغل عرض مشغول کردیم تا بر یک کار بایستد و مجلس ما از تسحب و تبسط برآساید. ( تاریخ بیهقی ). چون دولت ایشان را مشغول کرده است. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 103 ).
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
۲. سرگرم.
۳. [عامیانه، مجاز] گرفتار، درگیر.
۴. دارای شغل.
فرهنگ فارسی
۱ - ( اسم ) در کار داشته کسی که اجرای کاری را بعهده دارد: در عموم اوقات بذکر او و ذکر نعم وذکر کسانی که بحضرت او نزدیکتر باشند مشغول باشد. جمع: مشغولین. ۲ - ( اسم ) جای اشغال شده. یا مشغول ذمه. ( مشغول الذمه ) کسی که گناه دیگری بعهد. او افتد خواه بسبب گمان بدی که در حق وی کرده و بعد معلوم شده که گمانش خطا بوده و یا کمکی از وی بر نیامده و انجام نداده: اگر خوراک خوشبو بپزند باید بزن آبستن کمی بدهند وگرنه چشم بچه زاغ میشود و مشغول ذم. او خواهند شد.
فرهنگستان زبان و ادب
ویکی واژه
occupato
کسی که سرگرم کار باشد.
جای اشغال شده.
جمله سازی با مشغول
گفت: هرچه تو را از حق مشغول می‌کند دنیا آن است.
چندان چه نمایی شر از آن چشم چو آهو خیرالبشر اینجا و تو مشغول به شر بر
سری گوید خوش نبود عیش زاهد چون از خویشتن مشغول بود.
