قیاس

۱ - ( مصدر ) اندازه گرفتن دو چیز دو چیز را با هم سنجیدن ۲ - ( اسم ) اندازه گیر سنجش ۳ - تخمین حدس: یکی از آن طلایه داران گفت: لشکر بسیار ندیدیم... بقیاس من بیش از سد تن نبودند. ۴ - اندازه ۵ - گفتاری است مرکب از دو یا چند قضیه که تسلیم بان موجب تسلیم و پذیرش قولی دیگر می باشد که نتیجه آنست. خواجه طوسی در تعریف قیاس گوید: قیاس قولی باشد مشتمل بر زیادت از یک قول جازم چنانکه از وضع آن قولها بالذات قولی دیگر جازم معین بر سبیل اظطرار لازم آید مثال: هر انسان حیوان است و هر حیوان جسم است. نتیجه: هر انسان جسم است. 

قیاس یا قیاس منطقی استدلالی است از کل به جزء که اگر مقدمه های آن درست باشند، نتیجهٔ به دست آمده حتماً درست است. 
منظور از قیاس در منطق این است که هر گاه دو یا چند فرض را درست و مطمئن بدانیم و رابطهٔ این فرض ها چنان باشد که بناچار از این فرض های صحیح، نتیجه ای منطقی به دست آید، این نتیجه را باید پذیرفت. اگر ما این نتیجهٔ منطقی یعنی همان گزاره را نپذیریم دچار تناقض خواهیم شد. 
به عبارت دیگر قیاس، گونه ای برهان منطقی است که در آن از دست کم دو قضیه ( فرض مقدماتی، پیش گزاره )، گُزاره ای ( نتیجه ) استنتاج می شود. 

[ویکی فقه] ــ حمل امر معلوم بر امر دیگر را قیاس گویند. ــ قیاس (اصول)، استنباط حکم یک موضوع از موضوع دارای نصّ معتبر به دلیل شباهت بین آن دو قیاس (اصول) است.
ــ در لغت به تقدیر و مساوات گفته می شود: «قست الارض بالقصبة» یعنی زمین را اندازه گرفتم و تقدیر کردم، «و فلان لا یقاس بفلان أی لا یساوی». ــ در لغت به معنای سنجش و اندازه گیری دو چیز با هم می آید.در کتاب « الاحکام فی اصول الاحکام » آمده است:«اما القیاس فهو فی اللغة عبارة عن التقدیر و منه یقال: قست الارض بالقصبة و قست الثوب بالذراع، ای: قدّرته بذلک و هو یستدعی امرین یضاف احدهما الی الاخر بالمساواة فهو نسبة و اضافة بین شیئین...». 
[ویکی شیعه] قیاس، اصطلاحی در علم اصول فقه، به معنای جاری کردن حکم شرعیِ یک موضوع بر موضوعی مشابه که حکمی درباره آن در متون دینی نیست. قیاس اقسام مختلفی دارد که برخی از آنها عبارتند از: قیاس مَنصوص العله، قیاس مُستَنبَطُ العله، قیاس اولویت و تنقیح مناط. در خصوص قیاس مُستَنبَطُ العله، میان عالمان شیعه و سنی اختلاف نظر وجود دارد. شیعیان با تکیه بر روایات ائمه، آن را معتبر نمی دانند؛ اما اهل سنت برای آن اعتبار قائلند. نخستین کسی که از قیاس به صورت گسترده در فقه استفاده کرد، ابوحنیفه بود. بیشتر عالمان شیعه، قیاس مَنصوص العله، قیاس اولویت و تنقیح مناط را معتبر می دانند.
در علم اصول، به جاری کردن حکم شرعیِ یک موضوع بر موضوعی مشابه که حکمی درباره آن در متون دینی نیست، قیاس می گویند. برای مثال، در متون دینی، آمده است که آشامیدن شراب انگور حرام است؛ اما حکم شراب خرما بیان نشده است. اگر به این دلیل که شراب خرما مانند شراب انگور مست کننده است، نوشیدن شراب خرما را نیز حرام دانستیم، از قیاس استفاده کرده ایم.
باید توجه داشت که معنای قیاس در دانش های اصول و فقه، با معنای آن در دانش منطق تفاوت دارد؛ قیاس اصولی به معنای تمثیل در منطق است. در منطق قیاس منطقی را شکل استدلالی معتبری می دانند؛ اما برای قیاس اصولی یا تمثیل، اعتبار قائل نیستند.
[ویکی فقه] قیاس (ابهام زدایی). واژه قیاس ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • قیاس (اصول)، به معنای استنباط حکم یک موضوع از موضوع دارای نصّ معتبر به دلیل شباهت بین آن دو• قیاس (منطق)، استدلال از کلی به جزئی، مفید یقین به حسب صورت استدل.