علی الظاهر که در زبان فارسی به کار میرود، ریشه در زبان عربی داشته و به معنای بر حسب ظاهر یا از دید ظاهری است. این عبارت در زبان عربی به صورت على الظاهر نوشته میشود و به مواردی اشاره دارد که بر اساس شواهد و قرائن موجود، چیزی صحیح به نظر میرسد، اما لزوماً حقیقت درونی یا باطنی آن را بازتاب نمیدهد. کاربرد آن در زبان فارسی نیز دقیقاً همین معنا را منتقل میکند و برای بیان مطلبی به کار میرود که در نگاه اول و بر اساس ظاهر امر، درست یا محتمل به نظر میرسد.
با عمیقتر شدن در مفهوم علی الظاهر، متوجه میشویم که این عبارت بار معنایی دقیقی در خود دارد و اغلب برای تمایز میان آنچه که به نظر میآید و آنچه که واقعاً هست، به کار گرفته میشود. در واقع، گوینده با استفاده از این تعبیر، اذعان میدارد که قضاوت او بر اساس ظاهر و شواهد سطحی استوار است و امکان وجود حقیقتی پنهان یا متفاوت در پس این ظاهر وجود دارد. این امر، هوشمندی در کلام و احتیاط در قضاوت را نشان میدهد و از قطعیتبخشی زودهنگام جلوگیری میکند.
در متون رسمی و ادبی فارسی، علی الظاهر و مترادفهای آن مانند بظاهر، ظاهراً، بر حسب ظاهر و بصورت ظاهر برای افزودن لایهای از دقت و ظرافت به کلام به کار میروند. این عبارات به خواننده یا شنونده این امکان را میدهند که دریابد اطلاعات ارائهشده، مبتنی بر مشاهدات عینی و ظواهر است و نباید به عنوان یک حقیقت مطلق در نظر گرفته شود. استفاده صحیح از این تعابیر، به ویژه در گزارشها، تحلیلها و مباحثی که نیاز به بیان جوانب مختلف یک موضوع دارند، به غنای معنایی متن کمک شایانی میکند و از برداشتهای سطحی و شتابزده جلوگیری مینماید.