ابلیس در بسیاری از متون دینی و فلسفی به عنوان نماد قوه شرارت و فریبندگی شناخته می‌شود. در قرآن، او به عنوان موجودی با عقل و درک بالا توصیف شده که مسبب گمراهی و وسوسه‌های درونی انسان‌ها می‌باشد. از وی به عنوان «شیطان» نیز یاد می‌شود.
ابلیس به دلیل تکبرش بر آدم سجده نکرد و این عمل باعث طرد او از رحمت الهی شد. او قسم خورده که تا روز قیامت، تلاش کند تا انسان‌ها را از راه راست منحرف کند. در فرهنگ اسلامی، ابلیس به عنوان نماد وسوسه‌های درونی و بیرونی مطرح است و انسان‌ها را به ارتکاب گناه و انحراف از مسیر الهی ترغیب می‌کند.
با این حال، در تعالیم اسلامی، انسان‌ها به واسطه ایمان و تقوا می‌توانند بر وسوسه‌های او غلبه کنند و به راه راست هدایت شوند. دعا و یاد خداوند به عنوان ابزارهایی برای مقابله با وسوسه‌های ابلیس معرفی شده‌اند.
علم فقه و علم تفسیر و حدیث هست از تلبیس ابلیس خبیث
قرآن اشاره می‌کند که قبل از حضرت آدم موجودات دیگری روی زمین زندگی می‌کردند. گفته می‌شود که ابلیس آنها را به خاطر وقاحتشان به بند کشیده‌است.
پس اگر ابلیس هم ساجد شدی او نبودی آدم او غیری بدی
تمام ملائکه به آدم سجده کردند جز ابلیس که علی ابن موسی الرضا گفته نام اصلی وی حارث و نامی که با آن شهرت داشته عزازیل بود و به دلیل تکبر و حسادت از سجده امتناع ورزید. شیطان به خداوند گفت: پروردگارا مرا از سجده بر آدم معاف دار، تا من به نحوی عبادت انجام و بطوری اطاعت کنم از تو که هیچ ملک مقرب و نبی مرسلی چنان عبادت نکرده و نکند.
مهر و کین از بهر حق، در خلق عالم کم بود لعن ابلیس از ره فرزندی آدم بود
ابلیس یکی از فرشتگان مقرب بود که هزاران سال خدا را بندگی کرد. به گفته ابن‌عباس او زیباترین و قدرتمندترین فرشتگان بود. او به عنوان جلاد خدا و نگهبان بهشت کار می‌کرد.
