استبصار به معنای جستجوی بصیرت و درک عمیق است. این واژه نشان دهنده فرآیند تبدیل نگاهی سطحی به نگاهی عمیق تر و آگاهانه تر است. در این زمینه، استبصار به ویژه به هدایت افرادی اشاره دارد که از مذهب غیرشیعه به مذهب شیعه امامیه می‌پیوندند. این انتقال نه تنها شامل تغییر عقیده، بلکه نیازمند فهم و درک عمیق‌تری از اصول و مبانی دین است. در واقع، استبصار به معنای بیداری فکری و معنوی است که فرد را به سمت شناخت بهتر و صحیح‌تر از حقیقت هدایت می‌کند. در این راستا، فرد با بینش و آگاهی بیشتری به مذهب شیعه نزدیک می‌شود و درک عمیق‌تری از آموزه‌های آن پیدا می‌کند.
استبصار
لغت نامه دهخدا
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
فرهنگ فارسی
طلب بصیرت کردن، صاحب بصیرت وبینادلی شدن، بینایی خواستن، بیناشدن، بینایی
۱ - ( مصدر ) بینایی خواستن طلب بصیرت کردن. ۲ - ( مصدر ) شناساشدن بینا گردیدن. ۳ - ( اسم ) شناسایی بینادلی. استبصار یافتن معرفت حاصل کردن بینایی یافتن: در مذهب حق استبصاری یافت.
دانشنامه آزاد فارسی
(یا: الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار) تألیف شیخ طوسی، کتابی به عربی در حدیث و چهارمین کتاب از کتب اربعۀ امامیه. مؤلف در این اثر پس از فصل بندی احادیث مربوط به هر باب، افزون بر نقد و بررسی سندی و محتوایی آن ها، پیشنهاد خود را نیز برای رفع ناهمخوانی های ظاهری میان احادیث، یا ترجیح گروهی از آن ها بر گروهی دیگر ارائه می کند. شیوه های جمع بین احادیث و رفع ناهمخوانی های آن ها، که در فقه شیخ طوسی جایگاهی ویژه دارد، به روشنی در این اثر بازتاب یافته است. ۵۵۱۱ حدیثی که به سخن مؤلف در این کتاب فراهم آمده، به ترتیب ابواب فقهی، از طهارت تا دیات و در سه بخش کلّی تدوین یافته است. این اثر بارها به چاپ رسیده و شرح ها و حاشیه ها و تعلیقه های بسیار نیز بر آن نوشته شده است.
دانشنامه اسلامی
بر استبصار، آثاری در عبادات و غیر عبادات مترتّب است که به آن ها اشاره می کنیم. آثار استبصار در عبادات استبصار در باب عبادات آثاری دارد که به آن ها پرداخته می شود. ← قضای عبادات فوت شده قضای عبادات فوت شده از مستبصر در ایّام گمراهی، واجب است- هر چند برخی عدم وجوب آن را ترجیح داده اند. ← اعاده عبادات انجام گرفته امّا اعاده عبادات انجام گرفته- حتی به قول مشهور حج- در دوران ضلالت که طبق مذهب خودش صحیح انجام گرفته، واجب نیست، مگر زکات که باید اعاده شود. ←← استبصار پیش از خروج وقت البته در عبادتی مانند نماز، چنانچه استبصار پیش از خروج وقت محقّق شود، در این که اعادۀ نماز در وقت واجب است یا نه، اختلاف است. ←← استبصار و اعاده حج در خصوص حج- بنا بر قول به واجب نبودن اعاده- در این که علاوه بر شرط یاد شده، عدم اخلال به رکن نیز شرط است یا نه، و نیز در این که مراد از رکن، رکن نزد مخالف است یا رکن نزد شیعه، اختلاف است. ←← استبصار و اعاده زکات در مورد زکات، اگر آن را به هم کیش خود داده باشد، اعاده واجب است، ولی اگر به اهل ولایت (شیعه) پرداخت کرده است، واجب نیست؛ هر چند بعضی اعاده را مطابق احتیاط دانسته اند. آثار استبصار در غیر عبادات فقیهان از آثار استبصار در غیر عبادات به طور مستقل بحث نکرده اند. برخی تنها به اشاره، متعرّض آن شده و گفته اند: ← پاکی یا نجاست چیز نجس اگر مخالف چیز نجسی را بشوید، چنانچه شستن آن مطابق مذهب شیعه بوده، پس از استبصار، نیاز به شستن دوباره نیست، ولی اگر مطابق مذهب خود و مخالف مذهب شیعه شسته است، بنابر اقوی دوباره شستن آن واجب است. ← رجوع به همسر طلاق داده شده اگر مخالف همسرش را طبق مذهب خویش طلاق دهد، در صورتی که طلاق از نظر شیعه صحیح نباشد، می تواند پس از استبصار بدون عقد جدید به آن زن رجوع کند. ← حق الناس ثابت بر ذمه مستبصر حق الناس ثابت بر ذمّۀ مخالف، پس از استبصار نیز بر ذمّۀ او باقی است و باید به صاحبانش بازگردانده شود. حکم فرقه های مختلف در احکام یاد شده ظاهر کلمات فقها، بلکه تصریح بعضی، یکسان بودن فرقه های مختلف اسلامی- حتی فرقه هایی مانند ناصبیان و غالیان که محکوم به کفر هستند در احکام یاد شده است؛ گرچه برخی در گروه های محکوم به کفر، توقّف کرده اند.
[ویکی فقه] استبصار (مستبصر). هدایت یافتن مسلمان غیر شیعه به مذهب شیعۀ امامیّه را استبصار گویند. به فرد هدایت یافته «مستبصر» گفته می شود. از آن در باب های طهارت، صلات، زکات، حج و طلاق سخن رفته است.
بر استبصار، آثاری در عبادات و غیر عبادات مترتّب است که به آن ها اشاره می کنیم.
آثار استبصار در عبادات
استبصار در باب عبادات آثاری دارد که به آن ها پرداخته می شود.
← قضای عبادات فوت شده
فقیهان از آثار استبصار در غیر عبادات به طور مستقل بحث نکرده اند. برخی تنها به اشاره، متعرّض آن شده و گفته اند:
← پاکی یا نجاست چیز نجس
...
ویکی واژه
بینا گردیدن.
شناسایی.
جملاتی از کلمه استبصار
در وجود از سر حق و ذات او دورتر از فهم و استبصار کو
شیخ طوسی (۹۹۵–۱۰۵۰م)(۳۸۵–۴۶۰ق) بنیانگذار اجتهاد شیعه و بنیانگذار حوزه علمیه نجف وی دو مجموعه احادیث را جمع‌آوری کرد الاستبصار و تذهیب الاحکام که از کتب اربعه شیعه هستند. کتاب المبسوط او اولین کتاب اجتهاد است که فروع را از اصول استخراج می‌کرد.
النهایه فی مجردالفقه و الفتوی نام کتابی فقهی نوشتهٔ شیخ طوسی ملقب به شیخ طائفه است. این کتاب جمع‌آوری اخبار فقهی شیعه است و شیخ طوسی آن را پیش از استبصار و پس از تهذیب نگاشته است.
ملک‌زاده‌ای را شنیدم که کوتاه بود و حقیر و دیگر برادران بلند و خوبروی، باری پدر به کراهت و استحقار در او نظر می‌کرد، پسر به فراست و استبصار به جای آورد و گفت: ای پدر کوتاهِ خردمند به که نادانِ بلند. نه هر چه به قامت مهتر به قیمت بهتر.
گفت: لعنت بر لشکریان من باد که هر دینار و درم که به ایشان دادم فروج زنان خود را فربه ساختند و مرکوبان خود را از گرسنگی بگداختند. آن شخص بشنید گفت: والله ای امیر اگر نظر استبصار بر فرج زن من گماری آن را از سرین اسب من لاغرتر شماری.
