تخت جمشید، بقایای ارک و کاخ باشکوه دوره‌ی داریوش بزرگ از حکومت هخامنشیان، یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخی ایران است. این مجموعه پس از گذشت 189 سال از آغاز ساخت آن، توسط اسکندر مقدونی در سال 331 پیش از میلاد به آتش کشیده شد. تخت جمشید در جلگه مرودشت، در 56 کیلومتری شمال شرقی شیراز و 6 کیلومتری شهر باستانی استخر واقع شده است. براساس دو کتیبه‌ای که بر بالای دیوار جنوبی این بنا نقش شده‌اند، ساخت تخت جمشید به فرمان داریوش اول در حدود سال 520 پیش از میلاد آغاز شد.
پلکان بزرگ که به بالای تخت یا صفه منتهی می‌شود، شامل دو پلکان روبه‌روی هم است. تعداد پله‌ها در هر کدام از این پلکانها 110 عدد بوده و طول هر پلکان 6.90 متر، پهنا 38 سانتیمتر و ارتفاع هر پله 10 سانتیمتر است. سردر بزرگ یا مدخل ورودی اصلی ارک تخت جمشید پس از راه پلکانها قرار دارد. این سردر که ساختمانی چهارگوش است، در بالای پلکانها بنا شده و دارای چهار ستون و سردرهایی در غرب، شرق و جنوب بوده است. از این ساختار، چهار جرز و دو ستون همچنان پابرجا مانده‌اند.
درگاه غربی سردر بزرگ به عنوان ورودی خارجی، رو به مغرب و متصل به پلکان بزرگ قرار دارد. در قسمت داخلی جرزهای این درگاه، در ارتفاع حدود دو متر از کف زمین، نقش دو حیوان بزرگ با بدنی مشابه گاو، دستی شبیه اعضای گاو و سری مانند شیر تراشیده شده است. درگاه شرقی به عنوان ورودی داخلی به سمت شرق واقع شده است. جرزهای این درگاه مزین به نقش دو گاو بالدار با سر انسان هستند که تاجی نیز بر سر دارند. این نقوش بالدار تقلیدی از مجسمه‌های موجود در دروازه پایتختیِ ساخته شده توسط سارگن دوم، پادشاه آشور، در حدود سال 712 پیش از میلاد است. این بنای تاریخی که پس از ترک نینوا ساخته شد، در 15 کیلومتری شرقی شهر موصل قرار دارد.
