پیرایش دگرسان

فرهنگستان زبان و ادب

{alternative splicing, alternative RNA splicing, alternate splicing, AS} [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] پیرایش یک پیش رِناپ معین به شیوه های مختلف که به تولید رِناپ هایی با توالی های مختلف منجر میشود متـ . پیرایش افتراقی differential splicing پیرایش دگرسان پیش رِناپ alternative pre-messanger RNA splicing

دانشنامه عمومی

پیرایش دگرسان ( انگلیسی: Alternative splicing ) که بدان پیرایش جایگزین ، پیرایش متناوب و اتصال جایگزین هم گفته شده است، به پیرایش علی البدل و جایگزین آران ای طی فرایند بیان ژن می گویند که به یک ژن واحد، این توانایی را می دهد که چندین پروتئین را کُدگذاری کند. در این فرایند، اگزون های خاصی از یک ژن ممکن است از نسخهٔ نهایی آران ای پیام رسان ساخته شده از آن ژن، حذف یا به آن اضافه شود. در نتیجه، پروتئین های ترجمه شده از آران ای پیام رسانِ پیرایش شده، تفاوت هایی در توالی آمینو اسیدی و همچنین عملکرد فیزیولوژیک خود خواهند داشت. پیرایش دگرسان به ژنوم انسان این توانایی را می دهد که پروتئین های بسیار بیشتری از آنچه ۲۰٬۰۰۰ ژن قادرند آن ها را بسازند، تولید کنند.
پیرایش دگرسان، یک پدیدهٔ طبیعی در یوکاریوت هاست و تأثیر فراوانی بر تنوع زیستی پروتئین هایی دارد که قابلیت کُدگذاری از ژنوم را دارند. در انسان در حدود ۹۵٪ از ژن های چند - اگزونی دچار پیرایش دگرسان می شوند. روش های گوناگونی برای پیرایش دگرسان وجود دارد که رایج ترین آن پرش/دررفتگی اگزون است. در این حالت، یک بخش خاص از اگزون، تحت شرایط ویژه در ساختمان آران ای پیام رسان یک بافت خاص باقی مانده و از آران ای پیام رسان بافت های دیگر حذف می شود.
تنظیم فرایند تولید آران ای پیام رسان پیرایش شده توسط یک سامانهٔ پروتئین های ترانس صورت می پذیرد که به جایگاه های سیس در «نسخهٔ ژنتیکی اولیه» ( primary transcript ) متصل می شوند. این پروتئین ها، شامل «فعال کننده های اتصال/پیرایش» هستند که استفاده از جایگاه های خاصی را افزایش می دهند، و «بازدارنده های اتصال/پیرایش» که استفاده از جایگاه های خاصی را کاهش می دهند. سازوکارهای پیرایش به شدت متغیر است و پیوسته، نمونه های جدیدی از آنها با استفاده از روش های ظرفیت بالا ( high - throughput techniques ) در حال کشف است. پژوهش گران امیدوارند توضیح روشنی از سامانه های تنظیمی این فرایند پیرایشی ارائه کنند تا شاید بتوان محصولات حاصل از پیرایش دگرسان را از یک ژن به خصوص و تحت شرایط خاص، با استفاده از یک «کد پیرایشی/اتصالی» پیش بینی کرد.
ناهمدیسی و تغییرات غیرطبیعی پیرایش دگرسان، سبب ساز بروز برخی از بیماری هاست و بخش بزرگی از اختلالات ژنتیکی انسان، نتیجهٔ گونه های متغیر پیرایشی است. به نظر می رسد که این گونه ها، همچنین در بروز سرطان نقش دارند و ژن های عامل پیرایشی در انواع مختلف سرطان دچار جهش می شوند.

ویکی واژه

پیرایش یک پیش‌رِناپ معین به شیوه‌های مختلف که به تولید رِناپ‌هایی با توالی‌های مختلف منجر میشود