دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
سلسبیل (۱ بار)
گفته شده «سَلْسَبیل» و «تَسْنِیم» که به ترتیب در آیه های 18 «دهر»، و 27 «مطففین» آمده، دو چشمه اند: یکی از این دو چشمه، چشمه «شراب طهور» و چشمه دوم، چشمه «عسل مصفی» است که، هر دو در آیه 15 سوره «محمّد» آمده است.
«سلسبیل» نوشیدنی بسیار لذیذی را می گویند که به راحتی در دهان و گلو جاری می شود، و کاملاً گوارا است; بسیاری معتقدند که از مادّه «سلاسه» به معنای «روانی» گرفته شده، همان گونه که به عبارات روان و جالب نیز «سلیس» گفته می شود.
بعضی دیگر گفته اند: از مادّه «تسلسل» گرفته شده که به معنای «حرکت پی در پی» است در نتیجه، روان بودن چیزی را تداعی می کند، بنابراین هر دو معنا به هم نزدیک است، و در هر صورت «باء» در آن اضافی می باشد.
بعضی نیز معتقدند: این واژه ای است مرکب از دو کلمه «سَلْ» و «سبیل» و بعضی نیز آن را مرکب از «سَأَلَ» و «سبیل» می دانند که در صورت اول مفهومش این است «راهی بطلب» و در صورت دوم «راهی طلبید» و معنای کنایی هر دو «گوارا» است. در صورت اول مرکب از «سَلْ» فعل امر و «سبیل» است و در صورت دوم مرکب از «سأل» فعل ماضی و «سبیل» است.
بعضی نیز تصریح کرده اند: در لغت عرب کلمه «سلسبیل» وجود نداشته و این از ابداعات قرآن مجید است. بعضی از مفسران گفته اند: «سلسبیل» قاعدتاً ما لا ینصرف است، زیرا علمیت و عجمه در آن جمع است، و این که در اینجا تنوین به خود گرفته به خاطر هماهنگی با آخر آیات دیگر این سوره است ولی معنای اول از همه مشهورتر و مناسب تر است.
