دانشنامه اسلامی
تعارض استصحاب و برائت، به معنای تنافی مؤدای اصل استصحاب و اصل برائت در موردی خاص است، و آن در جایی است که در اصل تکلیف شک باشد و افزون بر آن، حالت سابقه نیز وجود داشته باشد.
مثال
برای مثال، عصیر عنبی (عصاره انگور ) قبل از غلیان (جوشش) هم پاک و هم حلال است، ولی بعد از غلیان به وسیله آتش و قبل از ذهاب ثلثین (تبخیر دو سوم آن) نزد مشهور علما، نجس و حرام است؛ حال در مواردی که جوشش آن از طریق آتش نباشد و مثلا بر اثر تابش آفتاب باشد، شک می شود آیا حلال و طاهر است یا حرام و نجس. در این جا مجرای هر دو اصل موجود است؛ یعنی با توجه به حالت گذشته قبل از تبخیر دو سوم آن که نسبت به حرمت و نجاست یقین وجود داشت، می توان استصحاب جاری کرد، که نتیجه آن، حرمت و نجاست ظاهری است، و با وجود شک در حلیت و حرمت ، و طهارت و نجاست، می توان اصل برائت جاری نمود که نتیجه آن، ضد نتیجه استصحاب است. هنگام ایجاد چنین تعارضی، در تقدم استصحاب بر برائت ، اختلافی نیست، ولی در این که آیا تقدم از باب ورود است یا حکومت ، اختلاف وجود دارد. و هر کدام از این دو نظریه طرفدارانی دارد.
