ایساغوجی

لغت نامه دهخدا

ایساغوجی. ( معرب ، اِ مرکب ) این کلمه مرکب است و از سه جزء ترکیب یافته است : نخست «ایس »، دوم «اغو»، سوم «اجی ». معنای جزء اول «تو» و معنای جزء دوم «من » و معنای جزء سوم «آنجا» میباشد و بعد ازمعنای اصلی خود نقل شده و بمعنای کلیات خمس آمده است. بعضی می گویند ایساغوجی یک کلمه است و معنای آن گل پنج برگ است و از این رو برکلیات خمس اطلاق شده است و در هر حال کلمه ایساغوجی به یونانی بمعنای گل پنج برگ است و اکنون مراد کلیات خمس است. رجوع به کلیات خمس شود. ( دستور العلماء ج 1 ص 227، از فرهنگ علوم عقلی دکتر سجادی ص 114 ). و رجوع به اساس الاقتباس ص 6 ببعد و رجوع به کلمه مقدمه و مدخل و رسائل اخوان الصفاص 204 و کشف الظنون و مقدمه فرفوریوس بر منطق شود.

فرهنگ عمید

مدخل منطق از فرفوریوس، کلیات خمس.

دانشنامه عمومی

ایساغوجی ( به یونانی: Εἰσαγωγή ) به معنای: "پیشگفتار" که رساله ای است نوشته فرفوریوس ( درگذشته به ۳۰۴ میلادی ) در جای مقدمه باب قاطیغوریاس یا مقولات ارسطو و برای درک بهتر مباحث منطق صوری ارسطو که خود در تاریخ فلسفه اسلامی به کلیات خمس نیز آوازه دارد.
اولین ترجمه لاتین که اکنون دیگر موجود نیست توسط ماریوس ویکتورینوس در قرن چهارم انجام شد. بوئتیوس در ترجمه خود به شدت بر آن تکیه کرد. اولین ترجمه سریانی شناخته شده در قرن هفتم توسط آتاناسیوس بلد انجام شد. ترجمه ارمنی اولیه این اثر نیز وجود دارد.
این رساله توسط ابهری منطق دان قرن هشتم هجری قمری از زبان یونانی به عربی برگردانده شد و معروف به شرح ایساغوجی است.
متن انگلیسی ایساغوجی

دانشنامه آزاد فارسی

ایساغوجی (منطق). ایساغوجی (منطق)(Isagoge)
(از واژۀ یونانی ایساگوگه به معنی مقدمه و مدخل) در منطق دارای دو معنای عام و خاص است: ۱. در معنای عام، مراد از ایساغوجی، مقدمه ای مشتمل بر چهار فن الفاظ، کلّی و جزئی، ذاتی و عَرَضی و کلیات خمس، که فرفوریوس (قرن ۳م) به صورت مدخل بر کتاب قاطیغوریاس یا مقولات عشر ارسطو نوشت. ۲. در معنای خاص، مقصود از ایساغوجی، کلیات خمس است.
ایساغوجی (کتاب). ایساغوجی (کتاب)(Isagoge)
دو کتاب با همین عنوان در منطق: ۱. نوشتۀ فرفریوس، به زبان یونانی، در قرن ۳م. این کتاب درواقع مدخلی بر مقولات ارسطو و از مقبول ­ترین آثار در نزد نوافلاطونیان است. این کتاب، که نخستین بار به همراه مقولات ارسطو، به کوشش بوئتیوس به لاتینی ترجمه شد، یگانه منبع سنّت مسیحی فلسفه در دورۀ قرون وسطا به شمار می رود. ایساغوجی، به ویژه از این جهت که سبب بازشدن مدخلی بر بحث «کلی ها» در متن فلسفۀ مدرسی است، حائز اهمیت بنیادین است. این کتاب در جهان اسلام نیز کاملاً شناخته­ شده بود. ایساغوجی را نخستین بار ابن مقفع، ظاهراً از پهلوی به عربی، ترجمه و تلخیص کرد و در آغاز کتاب المنطق آورد. متن کامل ایساغوجی به ترجمۀ ابوعثمان دمشقی، از روی ترجمۀ سریانی، بر ارسطو و فارابی تأثیر ژرف نهاد. فلاسفۀ مسلمان شروح متعددی بر این کتاب نوشته اند که مهم ترین آن ها تفسیر کتاب ایساغوجی، نوشتۀ ابوالفرج بن طیب، است. ۲. تألیف اثیرالدین ابهری، به عربی. این نگاشتۀ کوتاه، بسان تهذیب المنطق تفتازانی درصدد عرضۀ یک دوره منطق با حذف مباحث غیرلازم، در کوتاه ترین عبارت است؛ از همین رو رساله ای جهت دانشجویان منطق است. ابن حمزۀ فناری شرحی مبسوط به نام مقید فناری علی قول احمد بر این رساله نگاشته که همواره تدریس شده و بر آن حاشیه نوشته اند. رسالۀ ایساغوجی در پایان این شرح فناری در ۱۳۰۵ق در ترکیه چاپ شده است.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] ایساغوجی (شکل عربی شده واژه یونانی اَیساگُگه به معنای مدخل یا مقدمه )، نوشته فرفوریوس (۲۳۴-۳۰۴م ) فیلسوف نوافلاطونی ، شاگرد افلوطین و گردآورنده و ویراستار آثار او است.
ترجمه عنوان اصلی این رساله در متن یونانی آن چنین است : «مدخلی در مقولات ارسطو، یا درباره آوا».
علت نگارش
فرفوریوس این رساله کوچک را هنگامی که در جزیره سیسیل به سر می برده ، بنابر تقاضای سناتور رُمی ، خریسائوریوس نوشته بوده است .
شرحی بر کلیات خمس
این نوشته در واقع شرحی است بر آن چه نزد ارسطو مفاهیم کلی ( جنس ، نوع ، فصل ، خاصه و عرض ) به شمار می روند و در منابع عربی منطق ، و نیز در منابع لاتینی سده های میانه «کلیات خمس » نامیده می شوند. از سوی دیگر ارسطو از مقولات دهگانه ای یاد می کند که عبارتند از: چه ای (ماهوالشی ء)؛ چندی (کم ّ)؛ چونی (کیف )؛ اضافه (نسبت )؛ مکان ؛ زمان ؛ وضع (نهاد)؛ داشتن (ملک )؛ کُنش (فعل ، یفعل )، واکنش (انفعال ، ینفعل ).
محتوا
...