دانشنامه اسلامی
ماوردی، براساس تعریف خود از حسبه، مبتکر طرحی برای دسته بندی وظایف حسبه بوده و توجه فقیهان پس از خود را به این دسته بندی جلب کرده است، از نظر ماوردی، وظایف محتسب به دو گروه عمده تقسیم می شود: امر به معروف، نهی از منکر .
← وظایف مربوط به امر به معروف
با این همه، مؤلفان کتاب های حسبه، مانند ابن اخوه، شیزری، ابن بسام و ابن عبدون، وظایف محتسب را براساس صنف های اقتصادی و اجتماعی، تنظیم کرده اند که خلاصه آن ها بدین قرار است :
← نظارت بر اصناف
۱. ↑ علی بن محمد ماوردی، الاحکام السلطانیة و الولایات الدینیة، ج۱، ص۳۹۴ـ۴۱۳، چاپ خالد عبداللطیف السبع العلمی، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. ۲. ↑ ابن ابی یعلی، الاحکام السلطانیة، ج۱، ص۲۸۷ـ ۳۰۸، چاپ محمدحامد فقی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. ۳. ↑ احمدبن عبدالوهاب نویری، نهایة الارب فی فنون الادب، ج۶، ص۲۹۱ـ ۳۱۵، قاهره (۱۹۲۳) ـ ۱۹۹۰. ۴. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۵۳ـ۵۵، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۵. ↑ احمدبن علی قلقشندی، صبح الاعشی فی صناعة الانشا، ج۱۰، ص۴۶۰ـ ۴۶۱، قاهره ۱۳۳۱ـ ۱۳۳۸/ ۱۹۱۳ـ ۱۹۲۰، چاپ افست ۱۳۸۳/۱۹۶۳. ۶. ↑ ابن فضل اللّه عمری، التعریف بالمصطلح الشریف، ج۱، ص۱۶۲ـ۱۶۴، چاپ محمدحسین شمس الدین، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸. ۷. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۱۲، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۸. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۲۰ـ۱۲۱، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۹. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۲۱ـ۱۲۳، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۱۰. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۲۳، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۱۱. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۷۴ـ۷۶، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۱۲. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۲۶ـ۱۲۷، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۱۳. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۴۴ـ۱۵۱، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۱۴. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۳۲۴، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۱۵. ↑ داود سلمان علی، «الحسبة فی الطب و الجراحة عندالعرب»، ج۱، ص۳۸ـ ۳۹، در دراسات فی الحسبة و المحتسب عندالعرب، بغداد: جامعة بغداد. ۱۶. ↑ مهدی محقق، دومین بیست گفتار در مباحث ادبی و تاریخی و فلسفی و کلامی و تاریخ علوم در اسلام، به انضمام زندگی نامه و کتاب نامه، ص۲۱۴ـ ۲۱۸، تهران ۱۳۶۹ش.۱۷. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایة الرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۹۸ـ ۱۰۱، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۱۸. ↑ مؤذن و خادمان مسجد نظارت کند تا وظایف خود را درست انجام دهند، (۲۷) امام خمینی، کتاب البیع، قم. ۱۹. ↑ علی بن محمد ماوردی، الاحکام السلطانیة و الولایات الدینیة، ج۱، ص۳۹۵ـ۳۹۷، چاپ خالد عبداللطیف السبع العلمی، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. ۲۰. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۱۱۰ـ ۱۱۳، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۲۱. ↑ ابن عبدون (رسالة فی القضاء و الحسبة)، ص۲۱۱، چاپ لوی پرووانسال.۲۲. ↑ ابن عبدون (رسالة فی القضاء و الحسبة)، ص۲۱۶، چاپ لوی پرووانسال.۲۳. ↑ عمربن محمد سُنامی، نِصاب الاحتساب، ج۱، ص۱۶۳ـ۱۷۶، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶. ۲۴. ↑ عمربن محمد سُنامی، نِصاب الاحتساب، ج۱، ص۳۶۴ـ ۳۶۷، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶. ۲۵. ↑ حواشی الشروانی و ابن قاسم العبادی علی تحفة المحتاج بشرح المنهاج، چاپ سنگی مصر ۱۳۱۵، ج۹، ص۲۱۹، چاپ افست (بیروت) : دار احیاء التراث العربی. ۲۶. ↑ محمدبن احمد خطیب شربینی، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، ج۴، ص۲۱۱، مع تعلیقات جوبلی بن ابراهیم شافعی، بیروت: دارالفکر، (بی تا). ۲۷. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۱۰۹ـ۱۱۰، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۲۸. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۰۱ـ۱۰۷، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۲۹. ↑ ابن عبدون (رسالة فی القضاء و الحسبة)، ص۲۱۶ـ۲۱۷، چاپ لوی پرووانسال.۳۰. ↑ عمربن محمد سُنامی، ج۱، ص۹۸، نِصاب الاحتساب، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶. ۳۱. ↑ عمربن محمد سُنامی، نِصاب الاحتساب، ج۱، ص۱۵۳، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶. ۳۲. ↑ عمربن محمد سُنامی، نِصاب الاحتساب، ج۱، ص۲۶۴، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶. ۳۳. ↑ عمربن محمد سُنامی، نِصاب الاحتساب، ج۱، ص۲۹۲، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶. ۳۴. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۲۷۱ـ۲۷۴، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۳۵. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۲۷۵ـ ۲۷۶، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۳۶. ↑ ۲۶۱، عمربن محمد سُنامی، ج۱، ص۱۹۲، نِصاب الاحتساب، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶. ۳۷. ↑ عمربن محمد سُنامی، نِصاب الاحتساب، ج۱، ص۳۷۷ـ ۳۸۶، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶. ۳۸. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۵، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۳۹. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۲۶۰ـ۲۶۲، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۴۰. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۱۰۶ـ۱۰۷، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۴۱. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۹۲ـ۱۰۰، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۴۲. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۱۱۳ـ ۱۱۵، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۴۳. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۱۱۵ـ۱۱۶، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۴۴. ↑ حسن اطروش، کتاب الاحتساب، ص۱۸.۴۵. ↑ حسن اطروش، کتاب الاحتساب، ص۳۱.۴۶. ↑ ابن عبدون، (رسالة فی القضاء و الحسبة)، ص۲۲۲، چاپ لوی پرووانسال.۴۷. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، ج۱، ص۳۳، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۴۸. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، ج۱، ص۵۹، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۴۹. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۸۷ـ۸۸، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۵۰. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۶۳ـ۱۶۴، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۵۱. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۵۷، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۵۲. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۶۳ـ۱۶۴، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۵۳. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۷۳ـ۱۷۴، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۵۴. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۲۱۰، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۵۵. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۵۹ـ۱۶۰، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۵۶. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۲۲، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۵۷. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۵۴ـ۱۵۵، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۵۸. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، ج۱، ص۱۱ـ۱۲، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۵۹. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۳۴۳ـ۳۴۶، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۶۰. ↑ حسن اطروش، کتاب الاحتساب، ص۱۸. ۶۱. ↑ عبدالرحمان بن نصر شیزری، کتاب نهایةالرتبة فی طلب الحسبة، ج۱، ص۱۴، چاپ سید باز عرینی، بیروت ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱. ۶۲. ↑ ابن اخوه، کتاب معالم القربة فی احکام الحسبة، ج۱، ص۱۳۵ـ۱۳۶، چاپ محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی مطیعی، مصر ۱۹۷۶. ۶۳. ↑ عمربن محمد سُنامی، نِصاب الاحتساب، ج۱، ص۳۴۶ـ۳۶۳، چاپ مریزن عسیری، مکه ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
منابع
...
