دانشنامه اسلامی
هر قضیه شرطیه ؛ چه متصله باشد یا منفصله قبل از ورود ادات شرط بر آن، دو قضیه مستقل و جدا بوده است مثلا در قضیه: "اذا اشرقت الشمس فالنهار موجودا" باقطع نظر از اذا و فاء جمله اشرقت الشمس یک جمله خبریه فعلیه بوده و النهار موجود نیز یک جمله خبریه اسمیه است. حال بعد از آمدن ادات شرط، این دو استقلال خود را از دست داده و یک نوع رابطه ای بین آن دو بر قرار می شود بنابر این، اگر متکلم بگوید: "اذا اشرقت الشمس" و دیگر سخن نگوید، جای انتظار باقی است و سخنش تمام نیست مگر آن که در پی آن بلافاصله بگوید: "فالنهار موجود".
اقسام نسبت شرطی
این نسبت و رابطه بین دو جزء قضیه شرطیه از نوع رابطه این همانی که در قضایای حملیه است نمی باشد چرا که نسبت میان مقدم و تالی در وجود خارجی نیست که بگوییم این همان است و به یک وجود موجود اند بلکه نسبت بین آن دو یکی از نسبت های ذیل است: ۱. نسبت شرطی اتصالی؛ به معنای نسبت اتصال و پیوستگی و مصاحبت (همراهی) و تعلیق (معلق بودن جزء دوم بر جزء اول) است به گونه ای که میان مقدم و تالی ملازمه وجود دارد. ۲. نسبت شرطی انفصالی؛ نسبت انفصال و گسستگی و تعاند (عناد شخصی و دشمنی طرفین) و تباین کلی است. بنابر این در قضیه شرطیه یا حکم به این است که مقدم مستلزم تالی و تالی لازم و تابع مقدم است و یا در آن به انفصال و عناد دو نسبت حکم می شود و این نسبت شرطی است که با نسبت این همانی در قضایای حملیه متفاوت است.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مظفر، محمدرضا، المنطق.• خوانساری، محمد، منطق صوری.• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.• جرجانی، میر سید شریف، الکبری فی المنطق.
