دانشنامه اسلامی
ف (۲۹۹۹ بار)کتب (۳۱۹ بار)هم (۳۸۹۶ بار)
«مکاتبه» از مادّه «کتابت» و «کتابت» در اصل از مادّه «کتب» (بر وزن کسب) به معنای «جمع» است، و این که: نوشتن را کتابت می گویند به خاطر آن است که حروف و کلمات را در یک عبارت جمع می کند، و چون در «مکاتبه» قرار دادی میان «مولا» و «عبد» نوشته می شود آن را «مکاتبه» نامیده اند.
«عقد مکاتبه» یک نوع قرار داد است که میان این دو نفر بسته می شود، و عبد موظف می گردد، از طریق کسب آزاد، مالی تهیه کرده و به اقساطی که برای او قابل تحمل باشد به «مولا» بپردازد و آزادی خود را باز یابد، و دستور داده شده است که مجموع این اقساط، بیش از قیمت عبد نباشد. و نیز اگر به عللی عبد، از پرداختن اقساط عاجز شد، باید از بیت المال و سهم زکات اقساط او پرداخته و آزاد گردد، حتی بعضی از فقهاء تصریح کرده اند:
اگر زکاتی به مولا تعلق گیرد، خود او باید اقساط بدهی عبد را از باب زکات حساب کند. این عقد یک عقد لازم است و هیچ یک از طرفین حق فسخ آن را ندارد (البته مکاتب بر دو قسم است: مطلق و مشروط. در مکاتب مطلق به هر مقدار که عبد پرداخت کند آزاد می شود و اما در مشروط تا آخرین قسط را نپردازد، هیچ آزادی ندارد).
