تنکیت

لغت نامه دهخدا

تنکیت. [ ت َ ] ( ع مص ) پدید آمدن پختگی در خرما. ( تاج المصادر بیهقی ) ( از اقرب الموارد ). || نزد بلغا آنست که سخنگو برای ایراد مقصود خویش باآنکه الفاظ متعدد مرادف یکدیگر در نظر دارد، لفظ مخصوصی را بین آن الفاظ برگزیند بمنظور نکته ای واز سایر الفاظ صرف نظر کند و البته برتری لفظ برگزیده شده بر مرادف خود باید واضح و روشن باشد، کقوله تعالی : و انه هو رب الشعری ، که مابین ستارگان ، شعری را برگزیده با آنکه او تعالی شأنه پروردگار همه کواکب و آفریدگار تمامی این عالم هستی است. برای این نکته که در زمان پیمبر اسلام مردی معروف به ابن ابی کبثة ظهور کرد و ستاره شعری راپرستید و مردم را نیز به پرستش آن خواند. برای سرکوب و تقریع مدعی این آیت نازل گردید. ( کشاف اصطلاحات الفنون ) : و قد رأیت اشیاء کثیرة من کتب جالینوس و غیره بخطه [بخط ازرق ] و بعضها علیه تنکیت بخط حنین بن اسحاق بالیونانی. ( عیون الانباء ج 1 ص 187 ).

فرهنگ فارسی

پدید آمدن پختگی در خرما . یا نزد بلغا آنستکه سخنگو برای ایراد مقصود خویش با آنکه الفاظ متعدد مرداف یکدیگر در نظر دارد لفظ مخصوصی را بین آن الفاظ برگزیند بمنظور نکته و از سایر الفاظ صرف شده نظر کند و البته برتری لفظ برگزیده برگزیده شده بر مرادف خود باید واضح و روشن باشد .

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تنکیت، انتخاب یک لفظ از میان چند لفظ به منظور رساندن نکته ای خاص است.
یکی از اسلوب های بلاغی و بدیعی «تنکیت» است؛ یعنی سخنگو برای ایراد مقصود خویش با آن که الفاظ متعدد مرادف یکدیگر در نظر دارد، به منظور نکته ای لفظ مخصوصی را بین آن الفاظ برگزیند و از دیگر الفاظ صرف نظر کند؛
← مثال
۱. ↑ نجم/سوره۵۳، آیه۴۹.
فرهنگ نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تنکیت».
...