دانشنامه اسلامی
یاقوت حموی در باره این کتاب گفته است: «کتاب مقتضب از جمله بزرگ ترین و نفیس ترین تصنیفات مبرد است...»
کتاب، در 5 جلد تدوین شده است که جلد پنجم آن، مشتمل بر فهرست ها و چهار جلد دیگر، مجموعا حاوی حدود 330 باب است.
در ابتدای اثر، مقدمه ای مختصر و مفید پیرامون شرح حال نویسنده و آثار و تألیفاتش و شیوه تحقیقی محقق آمده است.
کتاب، با بحث از اقسام سه گانه کلمه و اقسام لفظ معرب و معرفی اسم و انواع اعراب آن و... آغاز می شود و با مبحث حذف مستثنی به خاطر تخفیف به پایان می رسد.
[ویکی فقه] المقتضب (کتاب). « المقتضب»، تألیف محمد بن یزید مبرّد ( متوفی ۲۸۵ ق)، به زبان عربی و در علم نحو و صرف است.یاقوت حموی در باره این کتاب گفته است:« کتاب مقتضب از جمله بزرگ ترین و نفیس ترین تصنیفات مبرد است...»
کتاب، در پنج جلد تدوین شده است که جلد پنجم آن، مشتمل بر فهرست ها و چهار جلد دیگر، مجموعا حاوی حدود ۳۳۰ باب است.در ابتدای اثر، مقدمه ای مختصر و مفید پیرامون شرح حال نویسنده و آثار و تألیفاتش و شیوه تحقیقی محقق آمده است.
گزارش محتوا
کتاب، با بحث از اقسام سه گانه کلمه و اقسام لفظ معرب و معرفی اسم و انواع اعراب آن و... آغاز می شود و با مبحث حذف مستثنی به خاطر تخفیف به پایان می رسد.در این کتاب، مباحث صرفی، بدون تفکیک از مباحث نحوی به طور پراکنده مطرح شده است.مؤلف، تعریفی روشن از علم صرف به دست نداده است، جز آنکه از فحوای عباراتش می توان استنباط نمود که آراء وی در این زمینه، نزدیک به نظرات سیبویه است.گفتنی است که مبرد بسیار متأثر از« الکتاب » سیبویه بوده است و ابواب و فصول هر دو کتاب تا حدودی به هم نزدیک و شبیه است و تنها تفاوت آن دو، ترتیب مباحث است، البته چهار بحث در هر دو کتاب دارای ترتیب یک سان است و آنها عبارتند از تصغیر ، نسبت، اماله و ادغام . دیگر مسائل، مانند مباحث ابنیه، تثنیه و... در هر دو کتاب به صورت پراکنده مطرح شده است.
ویژگی های کتاب
۱. کثرت استشهاد به آیات قرآن کریم که متجاوز از ۵۰۰ آیه، مورد استشهاد قرار گرفته است؛۲. استشهاد فراوان به شواهد شعری که بالغ بر ۵۶۰ شاهد است و بعضی از آنها نیز تکرار شده است؛۳. استشهاد اندک به احادیث شریف نبوی، بر طبق شیوه اکثر نحویون متقدم بصری و کوفی؛۴. استشهاد به امثال عربی و برخی نثرها؛۵. التزام شدید به قیاس که او را به خطا شمردن بعضی از روایاتی که مخالف قیاس است وامی دارد.
وضعیت کتاب
...
