معنی اداب المتعلمین

دانشنامه آزاد فارسی

آداب المتعلمین. آدابُ المُتَعَلِّمین (۱)
(نام کامل: آداب المتعلمین فی آداب التعلّم و التعلیم) رساله ای به عربی، دربارۀ چگونگی تعلیم و تربیت، نوشتۀ خواجه نصیرالدین طوسی. مطالب این اثر در دوازده فصل تنظیم شده است؛ ماهیت علم و فضیلت آن، چگونگی انتخاب رشتۀ تحصیلی، گزینش استاد و هم مباحثه، و جدیت در تحصیل و مواظبت بر آن از سرفصل های مهم آن است. عالمان اسلامی همواره به این موضوع اهمیت داده اند و بدین نام یا نظیر آن آثاری تألیف کرده اند. بر این کتاب نیز شرح های بسیاری نوشته اند و آن را به زبان های فارسی و اردو ترجمه کرده اند. ترجمۀ اردوی آن با نام آداب التعلیم در حیدرآباد چاپ شده است. نام نخستین ترجمۀ فارسی آن نیز تربیةالمتعلمین است که در لکهنو به چاپ رسیده است (۱۲۷۵ق).

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] آداب المتعلمین. آداب المُتَعَلّمِین، کتاب در راهنمایی تعلیم و تربیت اسلامی ، به زبان عربی از برهان الدین زُرنوجی حنفی (د ۵۱۹ق/۱۱۲۵م) است.
این کتاب دارای ۱۴ فصل با این مطالب است: ۱. حقیقت علم ، ۲. نیّت از آموزش علم، ۳. گزینش علم و استاد و شریک آموزش و ثبات بر آن ها، ۴. بزرگ داشتن علم و اهل آن، ۵. جدّیّت و مداومت در آموزش و همّت بر آن، ۶. آغاز سَبَق و مقدار و ترتیب آن، ۷. توکّل، ۸. زمان تحصیل علم، ۹. شفقت و نصیحت ، ۱۰. استفاده از وقت، ۱۱. ورع ، ۱۲. آنچه موجب حفظ و آنچه موجب نسیان است، ۱۳. آنچه موجب افزایش و کاهش روزی و عمر گردد، ۱۴. اشعاری مربوط به مطالب کتاب است. در این کتاب از شاعران و دانشمندان اهل سنّت بسیار یاد شده و اشعار و اندرزهایی از آنان به مناسبت آمده است.
مولف
برخی از نسخه نویسان، نام و سخنان این دانشمندان را حذف کرده و یا دگرگون ساخته و تألیف کتاب را به خواجه نصیر الدین طوسی (۵۹۷ ـ۶۷۲ق/۱۲۰۱ـ۱۲۷۴م) نسبت داده اند. نسخه ای از این کتاب در حاشیه کتاب الهدایه (جزو جامع المقدّمات ) چاپ شده است. این نسخه، مانند بیش تر نسخه های مشابِه منسوب به خواجه نصیر، تنها شامل ۱۲ فصل است، یعنی فصول چهارم و چهاردهم را ندارد. از این کتاب نسخه های خطی فراوانی در کتابخانه های ایران ( تهران ، مشهد ، قم ، همدان )، پاکستان ، مصر و جز آن موجود است.
آخوند همدان، فهرست خطی، ج۱، ص۲۸۶.
(۱) آخوند همدان، فهرست خطی.(۲) آستان قدس، فهرست.(۳) آقابزرگ، الذّریعه.(۴) آیت الله مرعشی، فهرست خطّی.(۵) اهدایی مشکوه، فهرست خطی.(۶) چهارکتابخانه مشهد، فهرست خطّی.(۷) الخّشّاب، یحیی، «کتاب آداب المتعلّمین» مجلّهُ معهد المخطوطات العربیّه، قاهره، ۱۳۷۶ق.(۸) حسینی، احمد، دلیل المخطوطات العربیّه، قم، علمیّه، ۱۳۹۷ق.(۹) دانش پژوه، محمدتقی، «مؤلّف آداب المتعلّمین» راهنمای کتاب، س ۱۹، شم ۴ـ۶ (تیر و شهریور ۱۳۳۵ش).(۱۰) دانشکده ادبیّات، فهرست خطّی.(۱۱) دانشکده الهیّات، فهرست خطی.(۱۲) دانشکده حقوق، فهرست خطّی.(۱۳) دو کتابخانه مشهد، فهرست خطّی.(۱۴) سپهسالار (سابق)، فهرست خطی.(۱۵) سرکیس، یوسف الیان، معجم المطبوعات العربیه.(۱۶) سیّد، ایمن فؤاد، فهرس مخطوطات دارالکتب، قاهره، دارالکتب، ۱۳۸۰ق.(۱۷) شورای ملّی (سابق)، فهرست خطّی.(۱۸) فیضیّه قم، فهرست خطّی.(۱۹) کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، فهرست خطی.(۲۰) گنج بخش، فهرست خطی.(۲۱) مشار، خانبابا، فهرست چاپی عربی.(۲۲) ملّی تبریز، فهرست خطّی.(۲۳) منزوی، احمد، فهرست خطّی.(۲۴) وزیری یزد، فهرست خطی.(۲۵) بروکلمان، ذیل.
[ویکی شیعه] آداب المتعلمین (کتاب). آداب المتعلمین رساله ای در تعلیم و تربیت به عربی، نوشته خواجه نصیرالدین طوسی (۵۷۹-۶۷۲) دانشمند و فیلسوف نامدار ایرانی است.
شیوه های تعلیم و تربیت از موضوعاتی است که دیرباز در تمدن اسلامی مورد بحث و تحقیق دانشمندان و فیلسوفان بزرگ بوده و آثار متعددی به طور مستقل یا در ضمن آثار دیگر در این باره پدید آمده است.
"آداب المتعلمین" به رغم ایجاز، از برجسته ترین آثار در این زمینه به شمار می رود. این رساله از همان ایام تالیف، چنان شهرت و مقبولیتی یافت که به صورت کتاب درسی جنبی در مدارس و حوزه های علمی درآمد؛ چنان که در عصر ما نیز در جامع المقدمات که از مشهورترین کتب مقدماتی طلاب علوم دینی است نیز درج گردیده است و در سال‎های ابتدایی به طلاب درس داده می‎شود.