دانشنامه اسلامی
او از طایفه بنی غنی و از اعراب مُضَری بود و حلیف و همسال حمزة بن عبدالمطلب شمرده می شد. او را از نخستین مهاجران به مدینه و از بزرگان صحابه شمرده اند.پیامبر (صلی الله علیه وآله) در پیمان مؤاخات، او را برادر عبادة بن صامت کرد. در نخستین سریّه (سال اوّل هجرت به فرمان دهی حمزه) یکی از ۱۵ مهاجر شرکت کننده بود که به نقلی، پرچم آن را در دست داشت. در جنگ بدر با فرزندش مرثد حضور یافت و گویا تنها پدر و پسری هستند که هر دو، عنوان «بدری» دارند. ابومرثد در غزوه احد، خندق و دیگر غزوات نیز حاضر بود. فرزندش مرثد در سریّه «رجیع» (چهارم هجرت) که خود فرمانده آن بود، به شهادت رسید. وی از جمله راویان حدیث پیامبر (صلی الله علیه وآله)است.
ابومرثد در قرآن
از مقاتل نقل است که آیه ۲۲۱ سوره بقره درباره ابومرثد نازل شده که در مأموریتی به مکه، زن زیبای مشرکی از او خواست تا وی را به همسری برگزیند؛ ولی چون حکم آن را از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) پرسید، وحی آمد: «و لاتَنکحُوا المُشرِکتِ حَتّی یُؤمِنَّ و لاَمَةٌ مُؤمِنَةٌ خَیرٌ مِن مُشرِکة و لَو اَعجَبَتکم ...؛ با زنان مشرک تا ایمان نیاورده اند، ازدواج نکنید. ( ازدواج با) کنیزانِ مؤمن، از (ازدواج با) زن آزاد بت پرست بهتر است؛ هرچند (زیبایی یا ثروت یا موقعیت او) شما را به شگفتی آورد ...».
← وفات
(۱) ابن حبان، محمد، مشاهیر علماءالامصار، به کوشش فلایشهمر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.(۲) ابن حبیب، محمد، المحبر، به کوشش الیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.(۳) ابن حزم، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.(۴) ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.(۵) ابن شداد، محمد بن علی، الاعلاق الخطیرة، به کوشش صامی دهان، دمشق، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۶م.(۶) ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.(۷) ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.(۸) ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة والنهایه.(۹) احمد بن حنبل، مسند، قاره، ۱۳۱۳ق.(۱۰) ابن زبیر، عروة، مغازی رسول الله- صلی الله علیه وآله وسلم-، به کوشش محمد مصطفی اعظمی، ریاض، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.(۱۱) مزیّ، یوسف بن عبدالرّحمن، تحفة الاشراف، به کوشش عبدالصّمد شرف الدین، بمبئی، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.(۱۲) واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.(۱۳) حموی، یاقوت، البلدان.(۱۴) واحدی، علی، اسباب النزول.(۱۵) ابن اثیر، علی بن محمد، اسدالغابة فی معرفة الصحابه.(۱۶) عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه.(۱۷) مزیّ، جمال الدین، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال.(۱۸) ابن حزم، احمد بن علی، جمهرة انساب العرب.(۱۹) سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور.(۲۰) رازی، ابوالفتح، روض الجنان و روح الجنان.
