دانشنامه اسلامی
نسبت "اصفهانیِ" شاعر و نیز این نکته که او را در زمره مشاهیر اصفهانی شمرده اند، دلالت بر آن دارد که این شهر زادگاه او بوده و او بیشتر عمر خود را در آنجا گذرانده است. در همین شهر بود که صاحب بن عبّاد بساط علم و ادب گسترد و محافل ادبی مشهورش را تشکیل داد. شاعر از جوانی به دستگاه او پیوست و در همان احوال به تکمیل دانش خود در نحو، لغت، تفسیر قرآن، حدیث و مانند آن پرداخت و ذوق هنری خود را پرورش داد. به سبب استعداد و طبع شاعرانه و دانش هایی که اندوخته بود اندک اندک نزد صاحب بن عبّاد گرامی تر شد تا عاقبت در سلک ندیمان و ملازمان او درآمد.
شهرت ابومحمد به "خازن" به آن سبب است که وی کتابدار صاحب بن عبّاد بود. این کتابخانه که به گفته اغراق آمیز و افسانه گونه یاقوت دویست و شش هزار جلد کتاب داشته، پیوسته به کتابداری فاضل نیازمند بوده است. بنابر آنچه در منابع آمده، این کتابدار وظایف دیگری نیز بر عهده داشته که عمده ترین آنها حفظ و جمع آوری رسائل صاحب بوده است. وی علاوه بر صاحب با بسیاری از بزرگان و ادیبان اصفهان نیز مراوده ادبی داشته است، اما او خود بیشتر به ابوالعباس احمد بن ابراهیم ضَبّی که پس از مرگ صاحب، وزارت فخرالدوله دیلمی را بر عهده گرفت و نیز ابوبکر خوارزمی، خواهرزاده طبریِ مورّخ اشاره کرده و از این دو تن با لقب "استاد" نام برده است.
ابومحمد دیرزمانی همراه دیگر ادیبان در ری، گرگان و اصفهان در مجالس صاحب حضور داشت اما پیوند استوار کتابدار و وزیر به عللی که بر ما پوشیده است، دچار خلل شد. این کدورت تا بدان حد رسید که صاحب درصدد تأدیب و عزل وی برآمد. در نتیجه، ابومحمد از نزد وی گریخت و در سرزمین های عراق، شام و حجاز آواره و سرگردان شد؛ اما ده سال بعد پس از زیارت کعبه به دیار خود بازگشت.
وی در اصفهان کوشید تا به وساطت ابوالعباس بار دیگر نظر لطف صاحب را که آن هنگام در گرگان بود به خود جلب کند. از این رو با نوشتن نامه ای بلند و زیبا او را به شفاعت نزد صاحب برانگیخت. سرانجام صاحب وی را عفو کرد و مورد عنایت خویش قرار داد.
ظاهراً ابومحمد، خود دیوانی از اشعارش را گردآوری کرده بود که به همراه کلیه کتاب های او به غارت رفت. آنچه از اشعار وی برجای مانده، بالغ بر سیصد و بیست بیت است که بیشتر آنها را ثعالبی در یتیمه الدهر جمع آوری کرده است. دو قطعه از نثر ابومحمد برجای مانده که همه ویژگی های نثر آن دوره را دربردارد و به شدت از نثر صاحب بن عبّاد متأثر است.
سرانجامِ کارِ ابومحمد و تاریخ و محل وفات وی نیز به درستی دانسته نیست؛ اما مسلّم است که تا چند سال پس از وفات صاحب زنده بوده است.
از این شاعر ایرانی نژاد فارسی زبان، جز اشعاری چند به زبان عربی برجای نمانده است. دربارة این اشعار به رغم ظرافتهای فراوان که گاه رایحة فرهنگ ایرانی از آنها به مشام می رسد، نمی توان از جهت تأثیر ادب فارسی چندان اظهار نظر کرد.آنچه از اشعار ابومحمد برجای مانده،بالغ بر 320 بیت است که بیشتر آنها را ثعالبی در یتیمة جمع آوری کرده است.علاوه بر آن،6 بیت از اشعارش را مافروخی 6 بیت دیگر را راغب اصفهانی و 6 بیت در رسای صاحب را جرفادقانی نقل کرده اند.
