دانشنامه اسلامی
شهرت وی در برخی از منابع به شکل ابن طراره آمده است ، لیکن ابن طرار و ابن طراز را باید مصحّف دانست . معافی ظاهراً از این جهت که مدتی در باب الطاق بغداد نیابت منصب قضا را داشته به قاضی شهرت یافته است.
اصلیت خاندان
اصل خاندان معافی بنا به قراین مختلف از نهروان بوده ، ولی در مورد محل تولد او اطلاعی در دست نیست . با توجه به استماع او از ابوالقاسم بَغَوی در ۳۱۷ق و برخی دیگر از مشایخ بغداد در آن زمان می توان نتیجه گرفت که وی پیش از ۱۲ سالگی در بغداد به تحصیل علم اشتغال داشته است . دانسته نیست ، معافی در چه زمانی بغداد را به قصد نهروان ترک کرده ، ولی وفات او در نهروان واقع شده است. نمی توان گفت مقصود ابن ندیم از اینکه معافی اهل نهروان بوده اصلیت وی بوده ، یا اینکه مدت قابل توجهی در آن جا زندگی کرده است . نه تنها منابع شرح حال معافی ، بلکه بررسی مشایخ او نیز ثابت نمی کند که وی در طول عمر از عراق خارج شده باشد؛ البته تنها یک سفر او به حجاز برای به جا آوردن مناسک حج گزارش شده است.
مذهب
وی چنانکه اشاره شد، مذهب جریری داشت که دلالت بر تسنن او دارد و منابع شرح حال ، نیز در تسنن او تردید نکرده اند، رجال نویسان شیعه بغداد در نیمه اول قرن ۵ق /۱۱م چون طوسی و نجاشی و اخلاف ایشان نیز او را در زمره مصنفان شیعه یاد نکرده اند، البته برقانی گفته که معافی احادیث مورد علاقه شیعه را بسیار روایت می کرده است . در تأیید این گفته باید متذکر شویم که افزون بر شمار قابل توجهی احادیث در مورد مناقب ائمه شیعه (ع ) که در کتب اهل سنت و شیعه از معافی نقل شده ، در کتب امامیه احادیثی به روایت او آمده که به نام ائمه دوازده گانه و در نتیجه به حقانیت مذهب شیعه اثناعشری تصریح دارد.
اساتید
...
