دانشنامه اسلامی
از میان نگاه «تاریخیگری» و نگاه «پدیدارشناسانه» شرق شناسان آنچه برای شیعیان دارای اهمیت و ویژگی است، روش تحقیقی پدیدارشناسی است. روشی که ادموند هوسرل پایه گذارش بود و مستشرقینی چون کربن و شیمل و دیگران در آثارشان از آن پیروی کردند. شیوه و روشی که یک مستشرق فارغ از هر دین و آیینی که دارد، نوعی شیفتگی و دلدادگی در اثرش نسبت به موضوعی که به آن می پردازد، برایش حاصل می گردد و اندیشه خود را به آن نزدیک می کند. در این مقاله «امام حسین (علیه السّلام) از نگاه شرق شناسان» سعی گردیده تا نگاه پدیدارشناسی در آثار شرق شناسان دنبال و ذکر شود. تلاش دانش پژوهان و اساتید اسلامی باید آن باشد که دین پژوهان غربی را به نگاه پدیدارشناسی نزدیک تر کنند. از نگاه ما در تقسیمات ذکر شده برای شرق شناسان، فقط این گروه لایق عنوان «شرق شناسان راستین» هستند.
ادوارد گرانویل براون
از جمله کسانی که سعی کرده با این نگاه درباره واقعه کربلا کاوش کند و خود را به اعتقادات شیعی نزدیک نماید، ادوارد گرانویل براون (۱۹۲۶ـ۱۸۶۲م)،(EDWARD GRANVILLE BROWNE) خاورشناس و متخصص در ادبیات فارسی و نویسنده کتاب بزرگ و جامع «تاریخ ادبیات فارسی» است. او به سال ۱۸۶۲م. در خانواده ای که در پزشکی و الهیات و نیز بازرگانی و امور لشکری شهرت داشت، در ایالت «گلاسترشر» در انگلستان به دنیا آمد. براون در مدرسه «گلنالموند» و مدرسه «ایتون» به تحصیل پرداخت. وی به اصرار پدرش درسال ۱۸۷۹م. به قصد تحصیل در پزشکی وارد دانشگاه کمبریج شد و در سال ۱۸۸۲م. رتبه دوم را در علوم طبیعی حایز گردید. ولی از آنجایی که به ادبیات فارسی علاقه زیادی داشت در سال ۱۸۸۷یا ۱۸۸۸م. به ایران سفر کرد. واقع نگری وی نسبت به اسلام و ] از برخی آثار او مشهود است. درباره براون، در میان ایرانیان حرف بسیار است، بعضی او را جاسوس انگلیس می دانند و بعضی او را صوفی. چنانکه در زندگی نامه او آمده از سوی حاج پیرزاده از پیشوایان نامدار طریقت در سال ۱۸۸۷م. لقب «مظهر علی» به وی داده شد. و در مکاتبات فارسی خود با این لقب امضا می کرد. به هر حال براون پس از ۶۴ سال عمر در پنجم ژانویه ۱۹۲۶م. در لندن درگذشت. از آثار وی می توان به: «یک سال در میان ایرنیان»، «تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران در دوره مشروطیت» و «تاریخ طب عربی» را نام برد. وی درباره واقعه کربلا چنین می گوید: «آیا قلبی پیدا می شود که وقتی درباره کربلا سخن می شنود، آغشته با حزن و الم نگردد؟ حتی غیر مسلمانان نیز نمی توانند پاکی روحی را که در این جنگ اسلامی در تحت لوای آن انجام گرفت انکار کنند.»
رینولد آلین نیکلسون
از دیگر شرق شناسانی که امام حسین (علیه السّلام) را ستود، رینولد آلین نیکلسون (۱۹۴۵ـ۱۸۶۸م.) (REYNOLD ALLEYNE NICHOLSON) انگلیسی است. او می گوید: «(امام) حسین (علیه السّلام) به خود تردید راه نداد و با گروه معدودی که تعدادی زن و بچه نیز جزو آنها بودند و روی هم دویست نفر نمی شدند، به سوی شمال برگشت و در کنار فرات، در کربلا خیمه زد. در این وضع ناامید کننده او شرایطی را پیشنهاد کرد، اگر شمر ذی الجوشن که برای همیشه به رسوا و ملعون معروف شد، عبیدالله را ترغیب به این محاصره بلاشرط نمی کرد، شاید این امکان بود که پیشنهاد او مورد قبول واقع شود. و (امام) حسین (علیه السّلام) یارانش را (تنی چند از مردان و پسران) علیه سپاه محاصره کننده برانگیخت. ذکر همه جزئیات این حادثه دلخراش توام با غم و رنج هم، به سختی می تواند صحنه های آن فاجعه را بازگو کند.... . بنی امیه، سرکش و مستبد بودند، قوانین اسلامی را نادیده انگاشتند و مسلمین را خوار نمودند.... . و چون تاریخ را بررسی کنیم، گوید: «دین بر ضد فرمان فرمایی تشریفاتی قیام کرد و حکومت دینی در مقابل امپراتوری ایستادگی نمود. بنابر این، تاریخ از روی انصاف حکم می کند که خون (امام) حسین (علیه السّلام) به گردن بنی امیه است.» نیکلسون در هشتم آگوست ۱۸۶۸م. در «کیگلی» به دنیا آمد. پس از فرا گرفتن زبان یونانی و لاتین در دانشگاه، به زبان های فارسی و عربی روی آورد. در ۱۹۰۱م. استاد زبان فارسی شد و سال ها در دانشگاه کمبریج تدریس کرد. در ۱۹۲۶م. جانشین ادوارد براون در کرسی زبان عربی «توماس ادامز» شد. وی سرانجام در ۲۷ آگوست ۱۹۴۵م. در «شستر» در گذشت. از آثار وی ترجمه و شرح «مثنوی معنوی» و «تاریخ ادبیات عرب» و مقالات متعدد در «دایرة المعارف دین و اخلاق» و «دایرة المعارف اسلامی» اشاره کرد.
آنتوان بارا
...
