دانشنامه اسلامی
نیابت عامه به معنای جانشینی و نایب بودن عموم فقیهان به جای امام معصوم پس از دوران نیابت خاصه آغاز شده است. در دوران غیبت صغرا امام مهدی(ع) از طریق چهار نفر با شیعیان ارتباط داشت. پس از درگذشت چهارمین نایب خاص خویش در سال ۳۲۹ق نماینده دیگری منصوب نکرد و تمام ارتباطات مستقیم آن حضرت با مردم و دوران وکالت از امام مهدی، خاتمه یافت.
کلمه «عام» در برابر «خاص» است و منظور این است که دیگر هیچ فرد خاصی نیابت مشخصی از امام مهدی ندارد؛ بلکه هر کس دارای شرایط نیابت (مثل فقاهت و عدالت و ...) باشد جانشین امام معصوم محسوب شده و دارای اختیارات و نیز وظایف مشخصی خواهد بود. در احادیث شیعه کسانی که منصب نیابت را بر عهده می گیرند با عناوینی مثل راویان حدیث، کسانی که حلال و حرام را می شناسند، فقیهان و علما معرفی شده اند. بنابر این احادیث در این دوران، فقیهان و عالمان شیعه جانشینی امامان را بر عهده دارند. محمد سند نویسنده کتاب دعوی السفارة این احادیث را در کتاب خود جمع آوری کرده است.
