دانشنامه اسلامی
این کتاب به تحقیق صالح بن احمد دباب رسیده و شیخ سعید محمد قریشی بر آن مقدمهای درباره شیوه اندیشه شیخ احمد احسائی نوشته است.
قریشی در خاتمه مقدمهاش مینویسد: «یمکن القول فی خاتمة هذا البحث إن الشیخ الأحسائی تمیز بأسلوب نقدی جدید، تفرد به الی حد کبیر، اعتمد فیه علی الروح القرآنیة و السنة الشریفة و العقل المستند الیهما و الفطرة الاسلامیة الصافیة» در خاتمه این بحث میتوانیم بگوییم: شیخ احسایی شیوه انتقادی جدیدی را دارد که در آن بر روح قرآن و سنت و عقلی که مستند به آن دو و فطرت اسلامی پاک است، تکیه کرده است.
محقق کتاب هم مینویسد: با نظر دقیق در تاریخ بسیاری از فلاسفه اسلامی میبینیم که در افکار و عقایدشان راه یونانیان را اخذ کرده و منبع صحیح حقیقت (قرآن و سنت) را رها کردهاند ازاینرو در دریافت حقیقت دچار اشتباه شدهاند. شیخ احمد احسائی، از کسانی است که علوم اهلبیت(ع) را از منبع صحیح دریافت کرده است. او در مقدمه شرح الفوائد درباره صحت عقایدش چنین مینویسد: من از طریقه فلاسفه یونان پیروی نکرده و تحقیقاتم را از ائمه هدی(ع) دریافت کردهام ازاینرو خطا بر کلمات من راه ندارد؛ زیرا آنچه در کتابهایم نوشتهام از آنان است و آنها هم از خطا و غفلت و لغزش معصوم و مصون هستند....
احسائی در این کتاب به رد و پاسخگویی به برخی نظریات محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به «ملاصدرا» پرداخته است. وی گفته که این پاسخها از روی عداوت یا حسد نبوده بلکه از باب روشن شدن حق در مسائلی است که ملاصدرا آنها را از غیر اهلبیت(ع) اخذ کرده است. احسایی در مشاعر چنین مینویسد: «و اعلم ایها الناظر فی کلامی انی اعتقد انی اذا قلت قولا فانی املی علی کاتبین لا یغادران صغیرة و لا کبیرة، فلا تتوهم علی ان بینی و بین المصنف شیئا من عداوة او حقد او حسد او تکبر او شیء هدانی الی الرد علیه غیر بیان الحق، فانی انا و انت مسئولان، و لا تتوهم انه کما یجوز علیه الغلط و الغفلة تجوز علیّ، لانک اذا تبعت کتبه وجدته یمیل فی عباراته و اعتقاداته لمثل ابن عربی و عبدالکریم الجیلانی و ابن عطاء الله و اضرابهم» و تو ای خواننده این سطور، بدان من معتقدم هر کلامی را که میگویم، دو کاتبی مینویسند که هیچچیز را جا نمیاندازند. پس مباد بپنداری که بین من و نویسنده مشاعر دشمنی یا کینه و حسدی در کار است که باعث شده او را نقد کنم. بدان که هریک از من و تو مسئولیم. همچنین مباد که بپنداری همانگونه که او به خطا رفته من هم ممکن است خطا کنم چرا که با تحقیق در کتابهای او متوجه میشوی که وی در عبارات و باورهایش به افرادی چون ابن عربی و عبدالکریم جیلانی و ابن عطاءالله و... گرایش داشته است .
احسایی این کتاب(مشاعر) را به درخواست ملا حسینعلی شبستری شرح کرد. صالح دباب، در تحقیق این کتاب بر یک نسخه خطی سهقسمتی که هر قسمت آن 116 صفحه و به قلم محمد هاشم بوده اعتماد کرده است. تاریخ کتابت این نسخه خطی 1279 ق. ذکر شده. از جمله کارهای محقق روی این کتاب، تطبیق با نسخه خطی، ارجاع آیات و روایات به مصادر اصلی و تکمیل و تصحیح آنها، ارائه ترجمه مختصری از صدرا به قلم خودش و شیوه فکری شیخ احمد احسائی به قلم سید محمد قریشی و... است.
