دانشنامه اسلامی
خطاب مستعمل، مقابل خطاب مهمل بوده و به خطابی گفته می شود که برای رساندن معنایی و یا افاده فایده ای وضع شده است.
از نظر سید مرتضی
مرحوم « سید مرتضی » در تعریف خطاب مستعمل می گوید: خطابی است که برای رساندن معنایی و یا فایده ای خاص وضع شده و دو گونه است: یک نوع آن دارای معنای خاص است، ولی فایده دیگری بر آن مترتب نیست، مثل: القاب که برای افاده معنایی خاص وضع شده، ولی فایده دیگری که عبارت است از تمییز و جدایی آن از دیگری ندارد؛ بنابراین، القاب را می توان بر افراد و اشخاص متفاوت اطلاق نمود، برای مثال، «صادق» لقب کسی است که اهل صدق و راستی باشد.
فواید خطاب مستعمل
اما نوع دیگر خطاب مستعمل، علاوه بر این که معنای خاصی را افاده می کند، فایده دیگری نیز دارد و آن، تمییز و جدایی است، که به سه شکل می آید:۱. سبب تمییز نوعی از نوع دیگر می گردد، مانند: رنگ و مکان ؛۲. سبب تمییز جنسی از جنس دیگر می گردد، مانند: جوهر و حیات ؛۳. سبب تمییز عینی از عین دیگر می گردد، مانند: اسود و ابیض.در کتاب « الذریعة الی اصول الشریعة » آمده است:«و ینقسم الخطاب الی قسمین: مهمل و مستعمل. فالمهمل: مالم یوضع فی اللغة التی اضیف انه مهمل الیها لشیء من المعانی والفوائد و اما المستعمل: فهو الموضوع لمعنی او فائدة».
